Verff=boecxken
Inhoudende feer conftighe
Saener Verwen/ nut en profytelíjck
Door Zenders en oock voor andere Perfoonen/ die haer dit werck
Mede willen bemoeyen.
Door
Gerbrandum Nicolai,
Den tweeden Druck/ op nieuws obergijefien ende verbetert.
Tot Leeuwarden/
Door Eyfbert Sobes Boeckvercooper[ unreadable ] / woonende inde Clockftraat[ unreadable ] inde Druckery/ Anno 1638.
Allerhande Sayet te Verwen/
Ende eerft
Om Root Carmozijn te Verwen.
Neemt een alf emmer vol schoon Reghen-water/ ende doet dat in een een fchoone ketel/ ende latet op de-foode comen/ dan doet daer in 4. Loot witten Wijnfteen cleyn ghe-ftoten/ en een viernederpondt foln aluyn/ ende laet dit eens op fieden/ ende roertet met een ftock wel omme/ dan fteerkter u hoofen in en latet anderhalf uhre fieden oft wat langher/ ende keertet wel omme/ dan neemt u Doofen uyt ende hanghtese op te vercoelen/ dan fpoeltfe uit/ dit fpreeckt dan een pont werck.
Om dit werck dan voorts fijn roode Coleur te gheven.
Soo neemt fchoon reghenwater ende doetet over t vier/ ende alft warm is/ foo neemter wat uyt in een schoon cop/ en doet daer in anderhalf loot Concentln cleyn gheftooten/ ende breecktfe cleyn op datfe niet en clonteren/ ende als u water op de food is foo doet de Concenfly daer in/ ende fpoelt de cou fchoon uyt inde ketel/ Dan doeter noch by drie yterendeelen loot witten Wijnfteen cleyn gheftooten/ ende een achtendeel witten Arcenicum gheftooten/ roert dit wel onder malcander/ ende alft fzet foo doet u Doofen daer in/ en latet utet een veierendeel van een uhre fieden/ dan doet daer noch by/ twee lepelen vol wepten femelen ende roert dat wel om/ ende latet noch een uhre fieden/ enroertet wel omme/ dan neemt u soofen daer uyt/ eende hangtse op te vercoelen/ dan fpoelt uyt in fchoon reghen-water/ ende het fal fchoon Carmozijn roodt zijn.
Om Carmozijn violet te Verwen
Soo moeten uw Doofen eerft schoon hemel blau verwen/ dan neemt fchoon reghen-water/ ene alft fiet oft aent fieden is/ foo doet daer in tot een pont werck 4. Loot witten Wijnfteen cleyn gheftoooten / ende 8. loot foly aluyn/ende alft fiet fog doet u Doofen daer in en latet ander-half uhre fieden.dan neemte uyt/ ende hanghtfe uyt te vercoelen/ ende fpoeltfe uyt in fcoon wa-ter/ dan neemt wederom fchoon reghen-water/ ende alft aent fieden is/ foo doet daer in/ een loot Concentlp ghegooten/ ende een half loot witten Wijnfteen ookc gheftooten/ ende eeen half achter-deel witten Arcenicum gheftoote/ ende alft fiet foo doet u Doofen daer in/ ende alft een vierendeel van een uhre ghefoden heeft/ foo doet daer in/ een lepel vol weyten femelen/ ende latet dan noch een uyze fieden/. Dan neemt u Doofen daer uty/ ende hanghtfe op etc. het fal fchoon Carmozijn violet zijn.
Om Carmozijn purper te Verwen.
Foo moeten u Doofen eerft fchoon licht gheblauwet zijn (te weten) licht Tovous/ hoe lich-ter hoe beter/ Dan neemt fchoon reghen-water/ ende tot een pont werck 4. Loot witte EWijnfteen gheftooten/ ende 8. Loot Foly aluyn/ ende laet u Doofen dan anderhalf uhre daer in fieden/ dan neemtfe uyt. Ende hanghtfe op te verkoelen/ Spoeltfe dan uyt in fchoon water/ dan neemt weder fchoon reghen-water/ en alft aent fieden is/ fo doet daer in 5 vierendeel loot witten Wijnfteen ende een achtendeel witten Arcenicum al-les cleyn gheftotn/ ende alft het foo doet u Doo-fen daer in/ ende laetfe een vierendeel van een uhre fieden dan doet daer by een lepel vol weyten femelen laten dan noch een uhre fieden/ dan neemtfe ende hanghtfe op te vercolen/ dan fpoelte uyt in fchoon Water/ ende t’fal fchoon Carmozijn Purper zijn.
Om Carmozijn Paers te Verwen.
Soo moeten u Doofen eerft fchone Duyve blauw zijn/ dan neemt fchoon Reghen-water en tot een pont werck ofte 2. paer Doofen 4. Loot witten Wijnfteen ende 8. Loot Foly-aluyn laet hier in u Ftoffen anderhalf uhre fieden/ dan neemtfe uyt en hanghtfe op te vervoele/ dan fpoelte uyt in fchoon water/ dan neemt wederom fchoon Reghen-Water nde alft aen t’fieden is/ foo doet daer in een vierendeel concenilp en een half loot witten Wijnfteen en een achtendeel Arcenicum alles gheftoten/ ende alft fiedt foo doet daer in Oaofen ende laetfe een vierendeel van een uhre fieden/ dan doet dear by een lepel vol weyten fe-melen uyt ende latet hier een uhre fieden/ dan neemtfe uyt ende hanghtfe op in fchoon reghen-water/ ende t’fal fchoon Carmozijn Paers zijn.
Carmozijn lavernder grauw te verwen
Foo moeten u Doofen eerft fchoon Duyve blawu zijn/ dan neemt fchoon Reghen-water tot een pont werck 2./ loot witten Wijnfteen/ en 4. Loot foly-aluyn. Beyde gheftoten/ alft fiet foo doet u Doofen daer in/ ende laetfe een uhre fieden/ neemtfe dan uty/ hanghtfe op te verkoelen/ ende fpoeltje in fchoon water/ dan neemt wederom fchoon Refhen-water/ ende alft aent fieden is/ foo oget daer in drie achtendeelen wiiten Wijn-fteen/ ende een wynich Arcenicum/ a;;es gheftoten/ ednde alft fier foo doet u werck daerin/ ende latet een cleuyn uhre fieden. Danneee tuyt hanghet op te verkoelen ende fpoelet uyt in fchoon water/ t’is ghedaen.
Agenti ofte Silver frauw te Verwen.
Foo neemt fchoon Rehen -waer. Ende tot een pont werck 4. Loot Aluyn 2. Loot witten Wijnfteen gheftoten/ latet te famen eens op fieden; dan neemtet vant vier ende ende fteeckt u Doofen daer in/ ende laetfe een cleyn uhre daer in legghen/ keertfe ende wentfe wel omme / dan neemtfe uyt / hangtfe op te verkoelen/ ende fpoelthe in fchoon water/ dan neemt wder om fchoon water/ ende alft warm is/ foo doet daer in een loot Coperroot / alles gheftoten ; latet te famen wat fieden/ dan neemtet van t’vier en fteeckter u Doofen in/ ende wentfe daer wel in omme. Ontrent foo langhe dat men een Vader onfe fonde ronen leefen/ dan neemtet uyt hanghet op te verkoelen/ ende fpoeltet uyt in fchoon water.
Carmozij Agenti ofte Silver frauw te Verwen.
Fo moeten de Doofen eerft flecht filber gran weefen/ dan neemt fchoon Refghen—water/ ende tot een opnt werck een veriendeel loot Conce-nily/ ende een achtendeel witten Wijnfeen. Ende een weynich Arcenicum. Alles fhestoten . ende laten eens op fieden/. Dan fteeckt u DOofen daer in ende aten een achte part van een uhre fieden/ ende keertfe wel omme/ dan neemtfe uyt/ hangtfe te verkoelen/ ende fpoeltet in fchoon water/ t’fal fchoon Carmozijn Silver grauw zijn.
Carmozijn Appel-bloeyfel te verwen/. S
Soo moeten Dooefen eerdfft Silver-grauw zijn/ dan neemt fchoongeflaeghen-water/ ende tot een pont werck een halt loot Conceily/ ende een weynich Arcenicum/. Ende en veierendeel loot witten WWijnfteen alles fheftoten./ ende laten te famen eens op fieden/ dan fteeckt u Foofen daer in ende laetfe een achtepart van een uhre fideen/ ende roertfe wel om. Danneemtfe uyt en hanghtde te verolen . dan fpoeltfe uyt in fchoon water t’is ghedaen.
Carmozijn Afch-graew te verwen.
Neemt fchoon Reghen0water tot een pont werck 4 loot aluyn ende 2. Loot witten Wijnfteen fheftoten/.ende alft fiet foo fteeckt u Doofen daer in/ ende latet een uhre daer in fieden/. Dan hanghtfe te vercoelen/ ende voorts uyt in fchoon water/ dan neem twederom fchoon water/ ende alft aentfieden is/ fo foeter in een half loot Concenilt/ en een vierendeel loot witten Wijnfteen./ ende een weynich Arcenicum/ alles gheftoten/ latet
Om groen te Verwen
Foo moeten uDoodwn wwedr Fweel zijn/ dan ver-wetfe inde blauw kuppe/ dan maket licht ofte doncker Groen foo ghy wilt/ dan fpoelt uyt in fchoon water/ oft men maket werck eerft wel blaeu/ ende der naer Geel/ ende het wert oock fchoon Groen.
Root incarnaet te Verwen.
En neemt tot een pont werck een mengel Fyligzeun/ en een weyich fchoon Reghen-water/ laten eens op fieden / dan neemt vant vier en ftelkent u Doofen daer in/ ende fteecktfe hgheftadich / de tijd van een vleyn halt uyt/ dan neemtfe uyut hanghtfe te vercoelen/ en fpoelttfe in fchoon wtaer/ t’fal fchoon Ancarnaet oft vleefch Ver zijn.
Schoon organgie te Verwen.
Foo moeten u Doofen eerft Geel zijn/ dan neemt tot een pont werck een mengelen Fulitfzepy/ ende een menghelen fchoon water / laet dit een op fieden/ ende roertet wel omme/ dan foo neemt vant vier / ende fteeck u Doofewn daer in/ ende arbeiuffe daer wel in/ den tjit van een vlyn uhre/ dan neemtfe uyt ende hanghtfe te vercoelen ende fpoeltltfe in fchoon Regen-water of fullen fchoon Orangie zijn.
Licht orangie te Verwen. Foo moeten u hoofen eerft Geel izjn/ dan foo neem t ott een pont werck. Menghelen INcarnaet fop/ daer ghy INcarnaet in gheberwet hebt/ laten een weynich verfieden/ dan neemtet van t’vier ende fteeck u Veele Doofen daer in/ ende
Arbeytfe daer wel in/ den tijt van een cleyn half uhre/ verkelen en foepelt/ t’fal fchoon zijn.
Vilemort te Vewen.
Foo moeten u Doofen eerft Geel groen oftfe Ganfe ozerk zijn/ dan neem ttot een pont werck een menghelen overghebleven Incarnaeit fop/ daer ghy root Incaraet in gheverwet hebt/ dan een menghelen fchoon water/ ende laten eens opfieden/ dan neemt van t; vier/ ende fteeckter u Geel eofte Groene Doofen daer in/ ende arbeitfe daer wel ni/ den tijt van een half uhre/ dan neemtfe uyt hanghtfe op te verkoelen/ foeltfe uyt in fchoon water.
Terney te Verwen
Foo neemt fchoon Reghen-wawter/ ende tot een pont werck . loot witten Wijnfteen gheftooten/ 8. Loot witten Aluyn/ ende laet dit eens opfieden/ dan u DOofen daer in ghedaen/ ende laten een uhre fieden/ neemtfe uyht hanghtfete verkoelen/ dan fpoelet uyt in fchoon water/ dan neemt fchoon water ende alft warm is/ food et vier in/ een loot Galle/ ende een half pont crap cleyn hebroken/ en alfte aent fieden is/ fo steeck-ter u Doofe in/ ende keert daer in om de tijt van een half uhre/ t’moet altijt aent fieden zijn/ maer niet fiede/ dan neemt uyt/ hanght te verkoelen/ dan fteekcter u werck weder in/ ende arbeuter weder een cleyn uhre in/.dan neemy een deel fwart fop/ daer ghe fwart in gheverwet hebt/ ende 2/ deelen fchon Regen-water/ dit laet eens opfieden/ dan neemt vant vier/ ende fteeckter u Doofen daer in / ende wentet de tijt van een vleuw vierendel uhre/ ofte foo langhe ftte u bruyn ghenoeh is/ dan u werck daer uhy ghenomen/ en hangt te verkoelen/ dan foeletuyt un fchoon water/ t’fal fchoon Ternuyt zijn.
Afch-grauw te Verwn/
Neemt fchoon Reghen-water/ ende alft warem is foo doet daer in tot eenpont werck 4. Loot Galle/ ende laetfe een vierendeel van een uhre daer in fieden/ dan doet daer in 2. Loot Gomme/ ende 6. Loot Coperrot gheftooten/ ende laten noch een weynich fieden/ ende roertet wel omme/ dan fteeckter u DOofen in / ende laetfe een cleun half uhre fieden/ ende fteecktet altjt wel onder op dattet niet aen en brant. Wna tal wat boven leyute fat brant/ inde oft vande vlamme/ van neemtde uyt. Ende hanghtfe te verkoelen zijnfe dan noch niet bruyn ghenoech foo fteeckte daer noch eens in/ ende laetfe noch ene veriendeel van ee uhre fieden/ dan neemtfe uyt/ hangt te verkoelen/ ende fpoelet uyt in fchoon water/ t’fal fchoon Afch-grauw zijn.
Licht Afch-grauw te verwen.
Soo neemt fchoon Reghen-water ende tot een pont werck 2. Loot Galle / 2. Loot Gomme/ ende een loot Coperrot / ende fiet u werck daer in / ghelijk int ander Afch-grauw gheleert is/ dan fopelet uyt in fchon water/ het fal fchoon Licht Afch-graue zijn.
Om Swart te Verwen.
Neemt schoon water/ ende alft war is/ foo doet daer in tot een pont werck 1. Loot Galno-ten/ ende een loot Crap/ ende alft fiet/ foo doet u Foofen daer in/ ende latet eenuhre fieden/ dan neemt uyt ende hanghet te verkoen/ dan doet in t’felgde fop/ een vierendeel pont Coperoot/ 5/ loot Gom/ 5/ loot Vulfel/ ende een half loot Spaenf-groen gheftooten/ ende laet dat t’damen eens opfeiden/ ende roertet wel onder malcader dan doeter u Foogen in/ ende laetfe een uhre fie-den/ dan neemt uyt ende hanghtfe te verkoelen/ dan fteeckter u Doofen weder in/ ene laetfe we-der een uhre fieden/ dan neemtfe uyt ende hangt-fe te verkoelen/ dan foeltje uyt in fchoon water/ ende t’fal fchoon fwart zijn.
Een ander om Sart te verwen.
Neemt fchoon water/ ende alft warm is / foo doet daer in tot een pont wercks/ een half oont provinf-hout/ een half pont Coperroot/ 4. Loot Galnoten/ 1/ looy Spaenf-groen/ ende alft fiet/ foo doet u Doofen daern in/ ende laetfe een half uhre hiefen/ dan neemtge uyt ende hanghtfe te verkoelen/ dan fteeckter u Doofe m weder in / ende laetfe weder een half uhre fieden/ dan neemtfe uyt ende hanghtfe te verkoelen/ dan fpoeltfe utyt in fchoon water/ ende tfal fchoon fwart zijn.
Omme 5. Half kannen Viligreyn te maecken.
Neemt 2/. Groote Emmers vo oude piffe? Die ten minften 4 ofte 5 weken out is. Ende des avonts als ghy fmorghens de Viligreyn fieden wilt/ foo roert de Piffe van de grondt/ ende ghiete met het grondt fop/ ende met alles inde ketel/ ende hanghtfe over tt vier/ en latet eens op fieden/ dan gieten in een fchoon Pot/ dan neemt 5. Half kannen fchooon Reghen-water/ ende brenget over t’vier/ alft water dan warm s/ foo foet daer in 2. Pont pot-afgsch gebroocken/ ende laet de keten foo langhe over t’vier hanghen fonder fieden/ tot dat de potafchen gheflmlten is/ dan nemet van t’vier ende foet daer in der-dehalf pont toode flocken/ die van Craproot Laecken ghefchoozen zijn/ dan ftopt de ketel wel dicht toe/ op dattet langhe warm blyven mach/ dan fmorghens fo brenght de ketel over t’vier/ ende doet de Potafche daer in/e ende latet een ihre fieden / dan fult ghy u ketel op vullen met de ghefodende Piffe op de voorzighe maet/ eer de ketel ghefoden maet/ met de ghegodeden Piffe elcke reys op oofende met een rop vol vande fehodene Piffe alft 4. Uhren ghefoden heeft/ dan doet daer in/ een loot Arcenicum/ dan laten noch een uhre fieden/ dan doeter in een vierendee; pont Goinme/ dan laten noch anderhalf uhre hieden tot dattet in alles 6. Uhren ghefoden heeft/ dan neemter u ketel van t’vieren doet daer in een vierendeel pont aluyhy n/ roer het dan wel onder malcander/ dan fteeck daereen fayetten draet in/ ende laetfe daer een half uhre in leffhen/ danb neemtfe uyt ende fpoeltfe fchoon/ ende aen dees commen fien oftet goet is/ ofte niet/ ende als u Viligziyn cout is/ dan gietfe ineen Pot ende decktfe toe/ Beright hier dan van als ghy het van doen hebt/ en dit is vna de Viligzeyn/ waer van inde voorgefchreven Verwen gheroert ende verhaelt werdt.
Om geel te verwen
Soo neemt schoon rhegen-water / ende tot een pont werck/ 6. loot Foly-aluyn/ ende 2. Loot witten Wijn-fteen gheftooten/ ende alft fiet/ u werck daer in ghedean / ende laten een ure daer in fieden/ dan daer uty ghenomen ende hanght te verkoelen/ dan in douwet ofte fpoelet in fchoon water/ dan goo neemt een pont Wouwe/ wel dicht inde ketel/ dan giet daer fo veel Re-ghen water
4. loot Potafchen ghebrooecken in cleuyn stucken ftroyt de Potafchen onder inde ketel/ ende lecht de Wouwe daer op/ ende befprant de Wouwe wel dicht inde ketel/ dan giet daer fo veel Reghen-water op dat u werck/ fraeykis bedeckt is /dan brenght ove t’vier metten Wouwe. En latet een vleyen half uhre fieden/ dan neemt van tvier /ende fteeckt u Doofen daer in/ ende keret ende mendet daer wel in omme/ den tijt van een c.eyn half uhre / dan neemt u werck daer uyt / en hanghet te verkoelen/ ende brenget u ketel dan weder over t’vier/ en latet weder en vierendeel van een uhre fieden / dan neemt wederom van t’ vier / ende steeckter u Doofen weder in/ ende keertfe ende wentfe daer wel in ommealft verfoden is/ dan neet uyt ende hanghet te verkoelen/ ende fpoelet dan uyt in fchoon water/ ende tfal fchon Geel izjn/ ende dit is Geele Verew/ Daer hier vooren altemet van verhael is ghedaen.
Omnia probate, Cuod bomen eft tenete.
Apud
Gebrandum Nicolai, Ludimagiftrum in pago Wonfwerdt.
Nemo artifer nafcitur.
Faras.
Uit de Lijst met zwarte kleurwerken
Een cleyn verff-boecken inhoudende seer constighe saeyet verwen, nut en profytelijck voor breyders en oock voor andere persoonen die haer dit werck mede willen bemoeyen. Gebrandum Nicolai (1648)
Om Swart te Verwen. (p. 7-8)
Neemt schoon water / ende alst warm is / soo doet
Doet daer in tot een pont werck 1. loot Galnoten / ende een loot Crap / ende alst siet / so doet u D(?)oosen daer in / ende latet een uyre sieden / dan neemt uyt ende hanget te verkoen / dan doet in t selfde sop / een vierendeel pont Coperroot / 4. loot Gom / 4. loot D(?)ylsel / ende half loot Spaens-groen ghestooten/ ende laet dat t’samen eens opsieden / ende roertet wel onder malcander dan do ter u D(?)oosen in / ende laetse een uyre sieden / dan neemtse uyt ende hanghtse te verkoelen / dan steeckter u D(?)oosen weder in / ende laetse weder een uyre sieden / dan neemtse uyt ende haugtse te verkoelen / spoeltse uyt in schoon water / ende t’sal schoon swart zijn.
Een ander om swart te verwen. (p. 8)
Neemt schoon water / ende alst warm is / soo doet daer in tot een pont wercks / een half pont P/b(?)rovins-hout / een half pont Coperroot / 4. loot Galnoten / 1. loot Spaens-groen / ende alst siet / soo doet u D(?)oosen daer in / ende laetse een ahlf uyre sieden / dan neemtse uyt ende hanghtse te verkoelen / dan steeckter D(?)oosen weder in / ende laetse weder een half uyre sieden / dan neemtse uyt ende hanghtse te verkoelen / dan spoeltse uyt in schoon water / ende t’sal schoon swart zijn.