HS. 1317, Library of Rijksuniversiteit Gent. (Braekman 1986), (first half of the sixteenth century)
8. Om een swerte cupe te setten.
Soe moetmen neemen een groote cuype oft tonne ende doen die vol schoon waters, ende dan ontrent halff vol (fol. 379v) elssen schorssen ende dat soe laten staen rotten vyff oft ses weken lanck tot datse doer weeckt es, ende dan daerin gedaen slip oft vylsel oft old yser, oft van elcx wat, tot dat v dunckt genoch te wesen. Ende noch soe laetet rusten drie oft vier weecken tot datse wel wit verschummelt es. Dan machmen daer in weecken. Maer v lynwaet moety ierst int root soppe voersseit steecken een halff vre lanck, ende dan wt vringen ende al nat in die swarte cupe steken een ure lanck. Dan wt vringen ende te droogen hangen, dan weder int root sop, ende swart, tot dat v schoon genoch es.
9. Om swart gaeren te maken.
Men moet neemen tot dusyn garens een pont getarte galnoot ende die gebroken, ende soe wel gesoden in eenen groeten ketel waters van vyff oft ses akers, ende dan v (fol.380r) garen wel geweeckt synde in water ende geboeckt, op geschudt ende is een cupe geleet, ende dan die gesoden gal daer op gegoten, ende soe weenich laten staen, ende dan daer wt gheschudt ende soe int swart ouer haelt, ende daer in gehangen ontrent een vre. Dan wt ghevrongen ende weder opgeschudt ende in die selffde gal voorseit geleet, ende voort dierste die indien keetel gebleuen was daer op gegoten. Ende soe weder laten staen als voer ende dan weder op geschudt ende in die swarte cupe ouerhaelt ende gehangen als voor, soes alt schoen genoch werden. Dese galnoot machmen in die swarte cuype gieten wantse daer goet in es.
16. Dit es die swarte verwe (voor syde).
Men sal nemen mandeken elssen schorsschen ende latense weecken in schoon versch water tot datse wel doerweeckt es, ende dan salmen vijff pont vylsel daer in doen ofte twee stoop slipe, ende ses pont coperroet, ende twee pont gommen. Dit salmen altsamen sieden ontrent een half vre. Aldus wech geset in een dicht vat tot mense van doen heeft (fol. 382r). Ende alsmen verwen wil, soe moet men die verwe siedende heet maken, ende die syde daer nae datse geglat es, daer in leggen tot datse cout wort, ende dan wtwringen, ende die verwe weder heeft, ende weder daer in leggen, tot datse v swert genoch es; dan gespoelt ende in die locht te drooghen gehangen.