Van Efai Ovens

Van Efai Ovens.
Den Leerling, en Liefhebbers van ’t maaken eener Efai Proef, dus ten ruigften een Schets van het maaken der zelve hebbende gegeeven, zo zal ik die daar toe gerequireerde Inftrumenten voors gaan af Schetfen; En hoe die te maaken befchryven.
De Efai Oovens zyn als gezegt is , zeer verfcheiden, konnen van loffe fteenen werden gemaakt, zo als de al oude probeerders plagten te doen , en heeden nog wel gedaan wert als men om plaifier wil of noods halven moet een Proef maaken, en geen ander Oven en heeft.
Neemt dan van de kleinfte week gebakken fteenen, die men gemeenlyk ftegt bonte noemt, en ’t 100 voor 7 à ftuivers gekoft wert, Metfelt van dezelve met leem (zo als tot de bakkers Oovens gebruikt wert) een vier-kanten Ooven, in volgende groote en ’t vatfoen, zo als de Print fol. 3. verbeelt, neemt de geheele wyte onder op de grond, 12 duim vierkant, binnen werkx, en tot de hoogte 13. dui. metfelt dat douferende op zo dat dien Oven boven 8. Dui. Wyt blyft.
Maar voor in de zelve, onder op de gront, moet een mond gelaaten werden, 4 dui. wyd en 3. dui. hoog, zo als daar regt tegens over van achter, en in ’t midden op beide de zyden, een lucht-gad, van 3 dui. lang en ander half dui. hoog moet zyn, voors maakt van Steen of leem , mond fchutten tot regeeringe des viers, zo als 10 verbeeldt, om na vereys van hitte, de mond, of luchtgaaten, daar meede te konnen ftoppen, of open laaten, nog is noodig een houten Inftrument, in ‘t midden met een lang fmal gadt, zynde dat Inftrument circa een hand groot, met een fteel daar aan, zo als de Print met 11 vertoont. Dit dient by alle Efai Ovens om tot Confervatie des gezigts, door dien reet in ‘t vier te konnen zien, tot een dekfel op deze Oven, kan een weeke fleen werden gebruikt. Dog een Moffel diende hier van leem toegemaakt, (welkers maaken en vatfoen hier na werd geleerd) dog tot een behelp, kan men een helft van een oude fteenen, ongeglafuerde Pot neemen. En zo iemand verftaad, een Proef in '’t vier te maaken zal bevinden, dat het tot behelp dus ook kan gefchieden.
Andere werden gemaakt, van Yfer Blik, op voorgemelde groote en fatfoen, het welk op de vier hoeken te zaamen wert geklonken, en met een fpitfe ftaalen pen, gaaten van buiten na binnen, aan alle zyden werden door geflaagen tot vafthoudinge van de leem, waar meede dien Oven ten minften 2. dui. van binnen moet beftreeken werden mits dat de mond en 3 lugtgaaten, open blyven en bogsweife werden geftreeken, zo geftreeken zynde moet die in de lugt of zon lankfaam droogen, en dan met fyn geftamt Glas, en een weinigje Potaart, te zaamen Als een Pap gemengt, werden overftreeken door middel van een borfel, en voors laaten droogen, zo hard als in de Zon kan gefchieden, voors legt men daar vier in laat die langfaam gloejen, zo wert dien Oven van binnen als verglaaft, maar om dat dezen Oven los is, en zonder breeken van de eene tot de andere plaats kan werden gebrogt; Zo is daar toe een boodem dienftig, het zy van geflaagen of, gegooten Yfer op welke des Oovens boodem kan werden gelegt, die ook van leem gemaakt, en derde half duim dikte behoort te hebben, en wel in den Oven moet paffen, daarom moeten de mondt, en lugt-gaaten, in deze Oven, ook deefes boodems dikte hooger werden gemaakt, als in de voorgemelde Oven, alzo die vlak aan de grondt zyn om dat daar geen boodem inge-bruikt werd. Het vatfoen wyft de Print 3. ook cirka aan, het overig Schetfen de let-teren. Weer andere maaken op dit zelfde vatfoen en groote Efai-Ovens, geheel uit een ftuk leem, verbindende die maar met eenige Ifere. roeden, zo als de Print fol. 3. met B verbeelt. En daar onder een dito voet, die van binnen hol en omtrent 3 duim hoog is, waar in van alle vier de zyden tamelyke groote ronde, en boven in de zelve 3 langwerpige lugtgaaten zyn. Te weecen 2 terzyden en I achter de boodem, daar de moffel op koomt te ftaan. Dog alzo die lange lugtgaaten, door kooien of as ligt ftoppen, daarom werden die by veele niet geapprobeert, fchoon dezelve Neurenbergfe, werden genoemt. Evenwel heb ik die tot meerder verftaanbaarheidt, voor diefe mogt willen gebruiken, niet alleen in zyn buytenfte vorm vertoont, maar nevens dien Oven aan, der zelver grondt verbeeldt, zo als de moffel daar in moet ftaan, en met I beteiken.
Maar de aldergemackelykfte Probeer of Efai-Ovens zyn die met twee monden, zo om de regeringe desviers, als om dat niet ligt met as of hoolen floppen, en comode verplaaft konnen werden. Deze werden gemaakt van fteevig harnas Blik, op volgende wyfe, Dog konnen ook gereedt tot Hamburg en elders gekoft werden.
Stelt, eens voor de onderfte Safus van dezen Oven 12 duim vierkant, en tot de heele hoogte 17. duim, kapt of fnydt de vier plaaten, uit welk de Oven gemaakt Staat te werden 8 en een half duim regt vierkant op; en van daar laat die doufceren tot datfe booven maar 7 duim breet blyven, de 4 Plaaten zo geformeerd zynde, dan buygt die dat alle de vier hoeken wel tegens malkander paffen, (of fluyten.) Neemt dan die Plaat dat de voorde zal zyn, meedt fchaars I duym van de bafus, ftelt dat voor de dikte des bodems, voorts meedt ret in ’t midden des zelfs drie duym in de hoogte, en vier en een tweede Duym in de breete dan tykent uyt de hoogte, en breete, op die Plaat het vatfoen als de mont van een Backers Oven, kapt dat ftuk daar uyt, welk gat men de lucht mont noemt. Neemt dan boven die lucht-mont 2 duym, welke tot de fpafy moet dienen, daar de roofters werden ingeftooken, op welke de boodem en Moffel werden gezet. Boven die fpafie weer recht in ’t midden van de Plaat meet noch 3 en een tweede du. in de hoogte, en 4. du. in de breete. Uyt welke hoogten, en breete moet weer een gat werden gemaakt op ’t fatfoen van ’t onderfte. Dit is de bovenfte mont, daar werden, de Kapellen ingezet en uytgenoomen , meet noch 1 duym recht midden boven die mont, maakt daar een rondgaatje zo groot dat daar een dunne vinger in kan. Dan houd men nogh voor het bovendeel des Ovens firka 6 en een tweede duym voort meet aan weerkanten van de bovenfte mont, op ’t fpaatfie dat voor de roofter gelaaten is 3 vierde duym, maakt daar 2 ronde gaaten ter wyten van een fteevige vinger, diergelyke gaaten , in die Plaat dat de achterfte van den Oven zal zyn, die wel recht in alfen deelen met de voorften ackordeeren. Noch maakt op de voorfte Plaat, zo voor het lucht als mondgat, een foort van Yfere fpondigen, in welke fchuyven van Leem of Steen tot regeringe des Viers konnen werden gefchooven, zo als ten dien einde ook zulken ftop tot het boovenfte gaatje moet zyn, en 2 aanwyft. Klinkt voorts in alle de vier Plaaten Yfere Pennen die na de binnen kant I duym uytfteeken, tot vafthoudinge van de leem, de Plaaten dan ZO ver geprepareert zynde; konnen die met Hoek Stucken of Yfere banden, in malkander werden gefchooven of geklonken, (op die manier als met de Kaggels Ovens wel gefchiet,) in malkander zynde, dan werd die met leem beftreeken 1 en een tweede du. binnen-waarts, en voorts behandelt zo als van de voorige Oven gemelt is. Voorts maakt men de leemen bodem, ter dikte van een duym, die courekt onder in den Oven moet paffen, vervolliglyk fteekt men de byde roofters in de 2 daar toe gemaakte gaten, tuffen de beyde monden, latende voor 4 duym uytfleeken, zo als 3 vertoont. Het welk dient om daar een haardje van leem of fteen op te konnen leggen, en de Kapellen by ’t haalen uyt den Oven daar op te doen rusten. Nog moet ’er een Bodem bladt zyn, dat een wynigje in de breete over de roofters heen fteekt, en zo lang is, dat het voor dicht op de roofters aan de mont leggende juyft even-ver, de Oven achter als aan de zyden raakt, en de dikte; dat het vlak met het onderft van de mont gelyk komt, op dat men gemackelyk de Kapellen kan uythalen en inzetten, zonder die te ftooten.
Dan maakt men onder in die Oven, te weeten 2 en een tweede duym boven de onderfte boodem, een affchut van Leem het welk ook 2 en een tweede duym binnenwaarts uytfteekt, en alzo hol uyt, 4 duym in hoogte opgaat, of wel 1 duym booven dien boodem daar de Moffel op moet ftaan. Doch moet gelet werden dat die fchuttingh, gemelde bodem, achter noch ter zyden niet naader komt, als 3 vierde duym, alzo dat de paffafie voor de lucht na boven, en de As na onderen is, die te nau zynde, zou door de As of Koolen werden geftopt, en beyde haar nootzakelyke paffafie beletten.
Om den Leerlingh het maaken, en ’t befmeeren van dezen Oven te beeter te doen bevatten, zo heb ik die in profiel gemaakt en de dikte met 5. aangewefen, voorts moet tot deeze en alle de voorfchreven Fineer-Ovens dekzels zyn, ook van Steen of Leem om dat met die wat voor of aan de zyden open of toe te leggen, het vier merkelyk kan werden geregeert, en in ’t Printjes met ABC. ook werden vertoont.
Het profiel C. vertoont ook met 12. hoe een Kapel onder de Moffel in den Oven ftaat.
Het Print C. vertoont met 4. dezen Oven van buyten, en hoe die wat konnen werden opgefiert voor ’t gezicht, het Welk van veele ook werd gedaan, doch dat helpt tot het maaken ener proef niet.
Ook werden defe Ovens Wel zo gemaakt, dat die aan 5 ftukken konnen werden uyt malkander genoomen, het welk gemackelyk is in dezelve te vervoeren.
Dit laatfte vatfoen van Ovens, wert ook wel heelemaal van Leem gemaakt, en met Yferen roeden gebonden, op die wys als hier voor al van andere Ovens is gemelt. Maar een yder gelieve verdacht te zyn, dat alles wat van Leem (hoe fchoon ook geprepareert) gemaakt wert I tiende deel dicker moet werden genoomen, als de recepten hier melden, vermits deszelfs krimping daar ordinaar op werd gerekent.
Voort behoeft men zich aan voorfchreven maaten niet te verbinden, alzo een yder Oven na het Werk dat daar in ftaat te gefchieden werd gemaakt, en door gewoonte zal men in allen deezen een goede proef konnen maken.