Hoe Staal en Yfer week en hardt gemaakt werd.
Dikwils gebeurende dat een Goud of Zilver Smit, het een of ander Inftrument van nooden heeft, dat altyd niet te koop te krygen is, zo is noodig de behandelinge van Yfer en Staal te weeten. Goet Staal of Yfer weeker als ordinaar moetende hebben, zo bewint dat dik in Potaard, legt dat eenige uren in turfvier, zo dat het altyd wel gloeid, en laat dat zo met het vier kout werden; of zo men geen vuyligheyt fchroomt, zo neemt Menfchen drek, legt daar ’t Yfer ,of Staal in, en Potaard daar om heen, of maakt de Potaard vogt, met Menfchen Pis , dus behandelt zynde, zal het zo week zyn, dat men ’t zeer gemalclyk kan vylen, en graveeren, en alzo bequaam om Zignet, en Dryfponfoenen, Vyltjes en alles van te maaken.
Eenig Inftrument gemaakt zynde (vanStaal,) dat hard moet zyn, zo beftrykt dat met ordinaare Seep, maakt het in een helder vier wel gloejent, en fteekt het zo fchielyk in kout fchoon waater, is ’t een Ponfoen, of iets dat maar 'aan een end moet hard zyn, zo bertrykt dat end, gloeit, het en fteekt dat in ’t waater, (de Zeep doet het Staal wit afleffen, en bewaart alle daar op gemaakte Figuuren voor het verbranden.
Dus het Staal gehard zynde, zo is ’t onbruykbaar, alzo het met de minfte flag, ja zelfs met vallen; zou breeken, daarom moet dat weer ontlaaten werden. Scheurt dun het geharde deel (met wat zand, of puymfteen) heel fchoon, en zo het eenige Ponfoen is; legt het weeke end op een helder kooltje vier, zo lang tot gy ziet, dat het geharde en fchoon gefchuurt entje geel begint te werden, dan fpoedig afgeleft, dus behandelt zynde, zullen de enden der Ponfoenen, pas hard (tot gebruyk) zyn, en haare mat, of opgemaakte Figuuren, wel behouden, ook zeer zelden breeken. Op deze manier, kan men Graveer Tuygers, Kap beyteltjes en veele Inftrumenten maaken, ook gebruykt men wel Kaars-Ongel, of Raap-Oly om in te harden, het welk ik (tot deurbreek-veylen) voor ’t beft houde, ook harden zommige haare Kap-Beytels, en Ponfoenen, met dezelve gloejent in een ftuk Lood te flaan, en meenen die zo pas hart te zyn, dat ik ten Proeve van andere over laate.
Yfer werd gehard met het by doen van Offe, of Koe klaauwen, als men het gemaakt Yferwerk pakt in een Yfer bakje, en daar onder en over flukjes van gemelde blauwe, hoe meerder hoe beeter. Dan met Potaard wel digt, om en t’om befmeert in een heet Turf vier gezet, eenige tyd wel laaten gloejen, en zo in kout waater geworpen, dus te hart zynde, kan op gemelde manier ontlaaten werden.