Apendix.
GLuta frequent fornacum in hoc open went io fit,ex re vifum fuit y fub junge» re qua de hocnegatio Agricola non rninw eleganter quant perflùcuètra- didit, adjefet figura fornacum &in- firumentorum, qua apud Amftelcxk- menfes tnufu funt, nec non nomendatura eorum, quibus Londinenfes vitrariit Dn. Meretto tefie in elabo- ran do vitro communi utuntur. Et Agricola quidem lib. 12. de re me-tallica.
Eftat vitrum, cujus confedura propterea hue pertinet, çnod , ex fuccis quibufdam concretis, & fa- bulo, vel arena vi ignis &arte fubtili exprimatur : & quod expreflum, ut fucci concreti & gemmæ atque lapi¬des quidam, tranfluceat : ut lapides li- quefcentes&metalla fundi poflint:fed> primo mihi dicendum eft de materia, ex qua vitrum conficitur : deinde de fornacibus, in quibus con flatur: turn de
[411]
de ejus conficiendi ratîone. Confit au-tem ex -lapidibus liquefcentibus & ex fuccis concretis, aut ex aliarum rerum fuccis, quicum hisnaturali cognatio- ne junguntur. ./Lapides</ quidem lique- fcentes,fifuerint candidi &. tranfluci- di,cçteris prçftant-.quibus decaùfisad cry ftalios primas deferunt:ex hiscon- fra&is in India fieri vitrum tam tran- flucida facilitate præcellens, ut nuk him cum eo comparari poflic, aurores efîe Plinîusfcribit : fecundas tribuunt lapidibus, qui, tametfi eis duricia cryftallorum non fit > tarnen fimili modo candidi funt & tranflucent:ter- tias dant his lapidibus candidis,quî träßucidi non funt. Eos autem omncs prius urere necefle eft : poftea pilis fubje&os fie frangere& comminuere, ut inde fabulum fiat : turn cribrare i quocirca, fi taie fabulum vel arena, fe vitrariis ad oftia flùminum oftendjt, eos urendi & tundendi labore levât. Quod vero ad fticcosconcretosatti- net.primæ deferuntur nitro; fecundc
' T, 5 fait
fali foffili candido & tranfl ucido: ter- tias fali, quiconficitur ex lixivio, ex cinéreanthyllidis, autalterius herbas falfas fado. Sunt tarnen qui huic fali, non illi > fecundas tribuunt. Verum fabuli vel arenz, exlapidibus lique- fcentibus confedz , portiones duz kurn nitri vel faJis fofli lis, aut ex herba falfa fadi unl commifceantur : ad quas adjiciatur minuta magnetispar- jfcicula: certé fingularis illavis noftris ctiam temporibus zqttè ac prifcis ira an fe liquorem vitri trahere creditur, lit adfe ferrum allicit: tradum autem purgat, & ex viridi vel Juteo candidü facit: fedmagneté poftea ignis confu- mit: qui veró jam didis fuccis car en t, apfi duas portiones cineris quernei vel ïlignei, vel cerrei,aut,fi hi in promptu non fuerint, fagini vel abiegnicum fabuli vel arenas permifcent, & ad- dunt modicum falem, ex aqua falfa vel marina fadum, atque exiguam snagnetis particulam fed ifti minus candidum & tranflucidum vitrum
afïur-
w
conficiunt: verum cinis ex antiquis arboribus fit: quarum truncus, ubi affurrexit ad altitudinem fex pedum cavatur, & inje&o igni arbor tota comburitur , ac in cinerem vertitur: quod fit hyeme cum nives diutinac fedent, velaeftate, cumnonpluit: nam imbres aliis anni temporibus quod cineres cum terra mifceant, impuros reddunt: quamobrem tunc ex iifdem arboribus in plures partes fe&is ,& fub te&o combuftis, cinis confiat. Sed vitariis aliis tres funt for- naces,aliis duae,aliis una: quibus tres, hi in prima coquunt materiam > in fecunaa earn recoquunt, in tertia re¬frigerant vitrea vafa & caetera opera candentia: eorum prima fornax con- cam erata & furno fimilis fit: in cujus fuperiori camera, longa pedes fex,lata quatuor, altaduos, lignisaridisac- cenfis res miftae coquantur acri igni donee liquefcant, & in maflam ver- tantur vitream: etfi nondum fatis & recremento purgatam : earefrige- rata
rata extrahatur& in partes divida- tur : in eadem fornacc oils ? qus continebunt vitrum, calefiant. -
Trima fornack inferior camera A. Superior B.
Wterca mafia C.
Secunda
w
Secunda fornax rotunda & lata pedes decern, alta o&o , extrinfe- cus, ut fit firmior , cingatur quin¬que arcubus fefquipedem craffiszea item conftet ex duabus cameris rqua- rum inferioris teftudo fit craffa> fef- quipedem: ipfa camera habeat ä fron¬te os anguftum., ut lignainfocum, qui eft in ejus folo , imponi poffint: in fummavero & media ejufdemte- ftudine magnum foramen rotundum: quod ab ea pateat ad4 fuperiorem ca- meram,ut flammae in ipfam penetrare poffinn At in fuperioris earner^ muro inter arcus fin t o<fto feneftr$ tant$, ut per eas oll$ ventrof^ in.folo earner^ circum magnum foramen collocari poffint : quarum ollarum craffitudo fit addigitos duos, altiu- do ad totidem pedes, latitudo ven¬trisad fefquipedem, oris & fundi ad pederm In pofteriori fornacis parte fit foramen quadrangulum, cujus la¬titudo atque etiam latitudo ad pal- snum:per quod calor penetret in
tertiam
tertiam fornacem, cum hacconjun- dam : ea quadrangula & longa pedes odo, lata fex, fimiliter conftet ex duabus cameris : quarum inferior à fronte habeat os, ut ligna in focum, qui etiam eft in ejus folo , imponi poffint : ab utroque oris latere in muro fit oblongi va fis fidilis recepta- culum, longum circiter pedes qua¬tuor, altum duos, latum fefquipe- dem. Superior verô camera habeat duo foramina, alterum à dextro la¬tere, alterum à finiftro, tam alta& lata, ut vafa ilia commode in earn imponi poffint : quç vafa fint longa pedes tres , alta fefquipedem , lata mferiori parte pedem, fuperiori ro- tundata : in his opera vitrea jam con- flata recondantur, ut mitiori calore refrigerentur : quç ni ita paulatim fuerint refrigerata » difrumpuntur. Deinde vafis iftis ex fuperiori camera extradis & repofitis in receptaculis prorfus refrigerentur.
Secundi
SecunJa fornacit arcus A.
Ejus camera inferior it os B- Teneftra fuperioris camera C. Olla *ventro(a D.
Tertia fornacis os E. Receptacula vaforum F. Foramina fuperioris camera G. Fafa oblonga -
44a
At quibus du« funt fornaces, eo- rum partim in prima coquunt mi- fturam, & in fecunda non modb ean- dem recoquunt, veriim opera etiam vitrea reponunt : quanquam in di¬verts cameris partim in fecunda ma- teriam coquunt , pariter & reco¬quunt, in tertiam verb opera vitrea recondunt: atqueitaillicarent tertia < fornace, hi prima: fed iftiufmodi for¬nax fecunda differt ab altera fornace fecunda : etenim rotunda quidem eft , fed ejus cava pats lata pedes o&o, alta duodecim , quod conftet ex tribus cameris : quarum infima non difli mihs eft inferiori alterius fecund« fornacis. In medi« verb earner« muro funt fex fornices: qu® cum oll« calefad« in earn impofit« fuerint, etiam luto obftruuntur re- li&is modicis feneftellis r in hujus medi« earner« fumma & media parte eft foramen quadrangulum , cujus longitudo, itemque latitudo ad pal- mum J per id calor penetrat in fu-
premam
premam cameram r qua* pofteriori parte habet os, ut in oblongum vas fi&ile, in ealocatum, Opera vitrea paulatim refrigeraada reponi poffint. Ea autem parte folum officinae eft altius, aut fcamnura habet appofir tum, utvitrarii confcendentes com- modius opera poffint recondere.
Alterius fornacü fecunda camera infima A. tJMedia B. Suprema C. .
Ejus os D. Foramen rotundum E. Foramen tjuadrangulum F.
Sed
44*
Sed qui tarent prima fornace, hi cum munus diurnum perfecerint, vefperi materiam in ollas injiciunt: quæ no&u coda liquefcit & in vitrum abit. Duo autem pueri intetdiu no- étuque alternating ignem alunt aridis lignis in focum impofitis. At quibus unatantummodo tornax eft, utuntur ea fecunda, quæ ex tribus cameris confiât : nam ut proximi materiam vefperi injiciunt in ollas: roanè verô recrementis detra&is opera vitrea conficiunt : quæ in fupremam came- ram» ut alteri, recondunt. Verum fecunda fornax, five ex duabus, five ex tribus cameris confliterit, atque etiam prima, fiant ex lateribus crudis in foie ficcatis: quidu&i fint ex terra, quæ fàcilè igni neque liquefcit, nec in pulverem refolvitur : & quæ à la- pillis purgata fit, atque bacillis verbe- rata : eadem terra calcis loco lateres interlinantunex eadem figuli forment tam vafa quàm ollas, eaque in umbra ficcent. Duabus partibus abfolutis reflat
reftat tertîa. Mafia vitrea in prima fornace eo, quo dixi modo, confedâ & fra&â miniftri fecundam excalfa- ciunt , ut ea fragmenta recoquant. Dum verô hoc agunt, interea ollæ in prima fornace primum lento igni calefiunt , ut humorem exhalent: deinde acriori, ut ficcatæ rufefcant: mox vitrarii hujus os aperiunt, & ollas forcipe prehenfas, fi rimis non fatifcunt , celeriter in fecunda repo* nunt : & recalfaâas fragmentis vitreç roafïæ, vel vitri comptent : deinde feneftrasomnesluto & lateribusob- ftruunt: cujufqueloco duabus tan- • tummodo fenefiellis relidis, de qua¬rum altera infpedant & fiftula reci- piunt vitrura, quod ollç in fe conti¬nent : in altera reponunt alteram fi- ftulam ut calida fiat: utraque orichal- cea, vel ænea, vel ferrea eft, très pedes longa: quin ante fenefiellas crufta marmoris fornici imponitur: atque ei rurfus terra aggerata & ferrum : hoc fiftulam in fornacem immifiam reti-
net,
444
net, ilia oculos vrtrarii ab ignis caîore tuetur : his omnibus ordinefa&is vi- trarii opus perficiendum aggrediun- tur. Lignis autem aridis, quç flam- mam , non fumum emittunt, frag¬menta recoquunt: fed quanto diutius recoxerint, tan to puriora & magis translucida ex eis fiunt opera : tanto minus maculofa & veficulis turge- fcentia : tanto denique facilius vitrarii fuum munus exequuntur : quocirca qui materiam, ex qua vitrum confi- citur, unam modonoétem coquunt, acmox ex ea opera vitrea efficiunt, minus pura & translucida 4aciunt> quam qui primo rraffam confrciunt vitream, dein ejus fragmenta, diem no&emque recoquunt tatque hi etiam minus pura & translucida, quam qui duos dies no&efque eadem reco¬quunt : nam vitri Bonitas non folum in materia, ex qua conficitur, fita eft, fed etiam incoquendo. Saepius autem vitrarii fiffulis rapiunt experimen- tum : fed quam primum ex eo didice-
44f
rint fragments recoda fatis eflè pur- gata, quifque altera fiftula inollam demifla, & paulatim verfata, recipit vitrum: quod taflquam lentusaliquis & glutinofus fuccus adeam adh^re- fcit; & quidem globulofutn. Recipit verö tantum, quantum ad opus,quod efficere vult, fatis eft: id marmori im- preflum vol vit & revolvit, utadune- tur: atque per fiftulam infpirans ve- inftar inflat: quam fiftulam quo- ties infpirat, f^pius verö infpirare ne- cefTe haber, toties eam repente remo- tam ab ore ad maxillam admovet, ne flammam fpiritu rcdudo in os trahat: mox fiftulam fublatam jcircum caput in orbem torquens vitrum facit lon- gum , aut idem in ^reo inftrumento cavo verfans figurat: turn recalfacien- db, inflando, premendo, amplifican- do in poculi, vel vafis, vel alterius rei figuram mente conceptam format: deinde rurfus marmori imprimit, at¬que fic fundum diktat: quod altera fiftula in partem interiorem compel-
. 44-6
lit: poftea forfice ejus os amputat : at- que, fi res hocpoftulat, pedes&anfas affingit: quinetiam, fi ei libitum fue¬rit, inaurat, & variiscoloribus pingir. Poftremo in oblongo vafe fidili,quod eft in tertia fornace, vel in fuprema fecundç camera reponit, finitque re- frigerari : quod cum talibus operibus fènfim refrigeratis plenum fuerit, ba- cillo ferreo lato, fubipfum ado, fub- latum in finiftrum brachium in altero receptaculo collocat.
Vitrarii autem diverts res effi- ciunt: etenim fcyphos, phyalas, ur- ceos, ampullas, lances, patinas, fpe- cularia, animantes, arbores, naves: qualia opera multa prçdara & admi¬ra n da, cum quondam biennio agerem Venetiis, contemplatus fum : in pri- mis verô anniverlàriis diebus feftis afcenfionis dominicç cùm venalia ef-fent apportata Morano : ubi vitrariç officinç omnium celeberrimç funt: quas vidi cum alias, turn maxime cum certis de caufis Andream Naugerium
■
in ^dibus, quas ibi habebat, unä cum Francifco Afulano convenirem.
Fiftula A.
Fenefiella B-
Marmor C.
Forceps D.
Infiramenta quibw forma ßmt Jota E.
Rcßa-
Reftabatut non formas modo for- nacum 1 quae Amftelodanxnfibut in ufu font, earumque inftrumenta, fed omnemetiam univerfi, operisappo. ratum & procedendi rationem foccin- <fte & breviter adumbraremus. Sed
enim quia potiffima illius artificii
Dn. Merrettus cum cura profe-
cutus eft, contend erimus ea
adduxifle, quae fi rem per
fe obfcuram non omnina
planam reddere, cer-
teilluftrare tanti
' virilaborespo- terunt.
IN-