i2o LIBER QUART US. ANTONI NERÎ
Florentini
DE ARTE VITRARIA,
LIBER IV.
Quo virus modus demonftratur faciendt vitrum plumbi, nec non plumbum ipfumcalcinandk & ex eodem extra- bendi colorem Smaragdi^ Topafiï, Cyaneum vel pica marina, Incar- natum^ Saphiri, aureum à* lapidic Lazuli: nec non modus tingendi cry- ftaüum montanam colore permanente Rubini, BalaJfii'Topafiiy Opalin He- liotropii, aliifaue coloribus pulcherri- mis.
CAP. LJCr.
V
itrum plumbi, pàucisin arte vi- traria notum, fi de coloribus a- gatur, vitrum eft, omnium, quç nunc ■ijuidemin fornacefiunt, pulcherri- mum & nobilifiimum , quo veros gemmarum orientalium colores imi- tamur, id quod cryftallo vel alterius gene-
LIBER QUARTOS. generis vitro fieri non poteft. Ve¬rum eft., nifi fedulo admodum atten- das, cujufcunque generis ollas & vafa perrumpit, &incineresabit. Omnia ergo ufque adeo'diftin&è defcribo, ut credam nullum non periculum e- vitari poffe. Totum autem hoc ne-gotium in eo confiftit, ut veram plumbum calcinandi recalcinandi- que rationem nofcamus. Quanto e-nim calcinatum eft fæpius, tanto ad fè redit minus, & confequenter mi-nus ollarum diffolvit. Semper autem in aquam projiciendum, & exemtum denuo in fui generis maffam conflan- dumêft: "ies aliqua ejufdem particula in ollæ fundo reperitur, to¬ries cum cura eximenda eft » nifi enim id fiat, ollas perrumpit, & fundum ei¬rundem confumendo, fimul cum vi¬tro per anguftiflîmas rimas tranfit, ollafque relinquit vacuas« Obferven- tur ergo fequentes hoc libro defcri- ptæ regulæ, & omne evitabitur peri-culum«
m LIBER QUARTUI.
CAP. LX II.
Plumbum calcinare.
P
Rimo plumbum in fornacula cal- cinetur, ( quod his qui fi&ilia praeparant notumeft) idquein quan-
• titate non exigua: bidui enim fpatio multa plumbi centenaria calcinabun- tur: notetur tamen, uti fornacula ha- denus ita calefiat, ut fundendo vitro fufficiat, nec ultra; non enim calcina- retur. Ubi plumbum aliquantifper liquatum fuerit, & cuticulam flave- fcentem contraxerit, pars ejufdem calcinata ferro ad talia apto attrahen- da, &in extremitate interiore fundi fornaculx extendenda eft, quae qui- dem extremitas lapide conftet tenero, qui ignem ferat, & orificium verfus propendeat, quae omnia ceif vulgo nota hie confultopraeterimus; id tan- turn notando, plumbum fern el calci- natum denuo in fornacem moderate calidara ad reverberandum mitten- dum & diftendendum, nec non ferro per
w . - .. ... .
LIBER QUARTVJ, IIJ per plures horas aflîdue agitandum efle, quâ fecundâ calcinatione flave- dinem acquirit. Poftea per cribrum
I trajicitur anguftum, & fi quæ ejuf- ' dem particulæ non tranfêunt, plum- bo novo addito denuo calcinantur. Atque hac ratione magna plumbi quantitasâd vafa fichlia, & in ufus fi- gulorum calcinatur. Cæterum id vel maxime agendum eft, ut moderate calida fornax fit : etenim fi jufto cali- dior fit, plumbum nunquam calci-
nabitur.
CAP. LX III.
Vitrum plumbi facere-
R
Ecipe exempli gratia hujus plumbi calcinati libras quin- decim, fritt£ cryftalli, vel pro ra¬tione coloris quern intendimus, roc- chett§, aut pulveris libras duodecim. Omnia accuratiftime unitamittantur in oil am, & exadis decern horis ( eo enim temporis fpatio optime iiquata
F 4 erunt)
■124 LIBER QJHRTVJ. erunt) projiciantur in aquam, notan- do, faepius contingere,ut in fundo ol- Içaliqüa pars plumbi coëat in maflam fui generis, quç diligentiffime exi- menda eft : nifi enim id fiat, diffrin- gentur ollæ, atque omnia peflum ibunt. Hoc ergo unum ex prçcipuis in hac operatione obfervationibus eft. Prçterea cavendum eft fedulo, ne grana plumbi, quç in aqua funr, & vitro non cohærent, dehuoin ol- lam redeant; eadem énim ratio, idem- que fra&urç & dam ni metus fubeft. Servatis his vitrum in ollam redeat, & exadis fummum decern horis operi aptiffimum erit. Atque hie modus eft faciendi vitrum plumbi. '
CAP. LXIV.
Modus elaborandi 'uitrutn fradiftttm,
S
I cui potoria, vel diverfi generis alia vafa in ufus domefticös ex vi¬tro plumbi pärare animus eft, exi- guam ejufdem particulam cannâ vi- trariâ
LIBER QUART'ÜZ ïif trariâ attolïat, fublatam non nihil de- fervefcere patiatur, ac tumdemum manum operi admoveat. Antea ta-rnen marmor bene purgetur, & in- terea, dum vitrum parumper refri* gefeit, frigidâbenè hum edetur : nifî enim id fiat, marmor nunquam non decorticatur à vitro plumbi, & vi* trum aflumtâ aliquâ marmoris parti-cule deforme opus reddit. Affidue ergo, dum fub manibus vitrum eft, humedetur marmor, alioquin omnis vitri elegantia & pulchritudo périt. Præterea, quanto durius eft marmor, tanto minus periculi fubeft. Atque hic procedendi modus, in refrigeran- do vitro , &humedando marmore, temper locum habet, quotiefeunque nova vitri particula elaboranda fufei- pitùr. Ufque adeo enim tenerum hoc vitri genus eft, ut nifi refrigeteat, & in exigua admodum mole attolla- tur, elaborari nulla ration?, nee canna vitrariâ eximi è fornace poffit: atque hanc fuam teneritudinem, jufculo fi- F y mil-
ji6 LIBER QUARTU^ tnillimam, plumbo debet. Ut ergo commodè elaborari poffit, parum vi- triattollatur, fublatum nonnihil de- •fervefcat, marmor continue hume- detur, & olla moderate calida lit.
CAP. LXV.
Vitrum plumbi colore Smaragdi
admtrando.
R
Ecipe frittae pulveris cribrat« libras viginti, calcis plumbi cri- brat« libras fedecim. Mifceantur optime, tranfeantque per cribrurti, &mittantur inollam moderate cali* dam, & odo vel decern horarum fpatio optime omnia liquefcent. Pro- jiciantur in aquam, & quidquid in fundo oil«, vel aqu«, plumbi eft, cum cura eximatur, neollam diffol- vat. Hocperado, materia in ollam redeat , & fex vel odo, aut circiter horis optime liquefcet. Projiciatur denuo in aquam, & plumbum omne femoveatur , ut antea, & vitrum ab
. omni
LIMER QUARTDS. 117 omnipinguedine calcis plumbi & fa-ll’s pulverei liberum, fplendorem ac-quiree lucidiffimum , & paucis horis liquefeet ac purgabittir optimè. Ubi jam liquefadum purgatumque fue-' rie, addantur unciæ fex feoriæ æris caldarii, ter, utT^ire vigefimo oftavo demonftratum eft, calcinatæ, & cum granis 24 croci Martis aceto fadi per- miftæ, idque per intervalla, quæ reci- tandis fideî articulis, vel ut vulgo vo- cant Credo &c. fufficiant, fextam fin- gulis vicibus hujus medicinæ partem adjiciendo, & vitrum optime mifeen- do. Poftea quiefeat per horam, rrti- fceaturque, & capiaturfpecimén , & fîquidem color voto refponderit, per alias odo horas quiefeat, ut omnia incorporentur&exadis illis, vitrum elaboretur, atque exeodem pocula fient coloris ufque adeo fplendidi ful- gentifque > ut ex fmaragdo de rupe orientali veteri fada videri poffint. Hoc vitrum, ubi debito modo tin- dum fuerit, tantifper in olla detinea- F 6 tur,
n8 LIBER QU^ARTUI, tur, ufque dum feces omnes abfum- tae, vitrumquefatis purgatum fit, & colorem habebis fmaragdo naturali adeofimilem, ut difcerni abeodem vixpoflit. '
CAP. .tXVI.
Viride fmaragdinum , fiper o-
ntnia aliaadmiranclum.
U
T viride iftiufmodi admiran- dum fiat, recipe eandem frittae, calcifque plumbi, nec non croci Mar- tis, ut antea cap. 6^ quantitatem, fub- fliutä in locum fcoriae sens eadem quantitate capitis mortui vitrioli Ve-neris, ex praefcripto cap it* 131 i
praeparati: atque hoc viride tam eft rarum, quam quod fieri alio quali- cunque modo poteft, id quod ego non citra deledationem faepius ex- pertusfum.
CAP.
CAP. LXyiI.
Color Topafii in vitro plumbi,
L
Oco frittæ pulveris recipe frittæ cryftalli libras quindecim, & cal- ris plumbi libras duodecim. Mi- fceantur, cribrentur & in ollam tran- feanc moderate catidam , exaftifque odo horis projiciantur in aquam, ab- latoqüeomni,utantea, plumbo, in ollam, & fuccefïu temporis denuo in aquam redeant, fervatilque fervandis addatur vitriaureo colore, ut fuolo¬co di&um eft, tin&i, pars dimidia. Incorporèntur* purgenturque, & ve¬rum imitabitur hæc materia Topa- fium orientaient
C A p. LXVIII.’
Cœruleus vel aqua? marin« in vitro plumbi color, \ f
T> Hcipe frittæ cryftalli libras fede- JtVcim, calcis plumbi libras decent Mifceantur, cribrentur, cribratæin ollam
LIBER QUARTUS. ollam mittantur moderate, utantea, calidam y & exadis duodecim horis materia optime liquefada erit, quam ;una cum oljain aquam projicies, fe- paratoque plumbo, ut antea. infor- nacem, atque fubrinem horarum o¬do in aquam denuo mittes, & opti¬me purgabitur. Hoc fado recipe æ- ristremuli, ut fupra cap» 20. demon- ïlratum1 eft, præparati uncias qua-tuor, nec non zafferæ præparatç par-tem unciç quartam. Hi pulveres 0« prime permifti per intervalla quatuor dentur vitro plumbi,. & exadis dua- bus horis vitrum denuo bene mifcear tur, çaptoque fpecimine videatur, an color pro ratione operis fatis plenus fit, nec ne. Deinde quiefcat per ho¬ras decern, & incorporate colore vi¬trum operi aptifîîmum erit, &ope- rando, ut fuo loco didum eft, vitrum habebis coloris fatis pulchri.
CAP,
LIBER QUARTU». 131 CAP. LXIX.
Color Granati in vitro plumbi,
L
Ibræ viginti frittç cryftalli per- mifceantur cum libris fedecim caleis plumbi, additifque tribus un- ciismagnefiç'Pedemontanç, necnon uncia zafferç dimidia præparatis, mit- tantur in ollaro folito more calidam, & fub finem horarum duôdecim pro- jiciantur in aquam, fcmotoqueomni plumbo in fornacem redeant, & horis decern purgabuntur. Mifceatur ma¬teria , videatur an color refpondeat, & manus operi admoveatur, habe- bifque vitrum pylcherrimum, & co- lorem Granati fatis fpeciofum.
CAP, LXX.
Color Saphiri in vitro plumbi.
T5 Ecipe fritt2 cryftalli libras quin- JLvdecim, & calcis plumbi libras duodecim. Mifceantur optime & crij>rentur, cribratifque dentur zaf-
Iji LIBER QUARTÜI, feræ præparatç unciç duç, necnon grana vigînti quatuor magnefiç Pe- demontanæ præparatæ, omniaque mifceantur, &per horasduodecim in olla & fornace detineantur. Poftea omnis hæc roateria projiciatur in'a- quam, feparatoque cum cura omni plumbo, per alias duodecim horas in fornace purgetur, captoque fpecimi- ne, fi color refponderit, elaboretur, & vitrum habebis colore Saphiri o- rientalis oppido formofi, quiviolae duplicis colorem admixtum habe- bit, &afpe<ftujucundiftimus erit.
CAP. LXXL
Color in vitro plumbi aureus.
R
Ecipe frittae cryftalli, nec non calcis plumbi, ana libras 16. Mi¬fceantur bené, cribrentur, addan- jturque fcori^ aeris caldarii ter calci¬nate uncig fex, & croci Martis ace¬to fadi grana 48. Omnia bene mifta jnittantur ifl ollam m od erat è cali- d!ro>
LIBER QUARTOS. . igj dam, & exa&is duodecim horispro- jiciantur in aquam , feparatoque plumbo per alias duodecim horas in ollam redeant, & optime purgabun- tur. Mifceatur materia , & experi- mentum capiatur, an color refpon¬deat, & fi virefcere videbitur, adda- tur parum croci Martis, & ablata vi- riditate color prodibit auri pulcher- rimus. Elaboretur, &coloremha- bébis, pulchrum, . qualis eft aiiri & qualem ego fepius feci.
CAP. LXXIL
Color lapkfo Lazuli.
L
Adeum pulcherrimum, ex pr«- fcripto capita quinqttagefimi quin- ti, & cryftallo candidiffiroâ fadum inolla funde, fufo fenfim addatur tantum fmalti pidorum ccerulei, quantum tingendo vitro fat erit. Mi* fceatur bene vïtrum, videaturque an color refpondeat, eoque refponden- teper bihorium ft et, ac denuomi-
B4 LIBER Q^ARTVÎ. fceatur, & coloris experimentum fiat, omnibufque bene fefe habentibus, per horas decem quiefcat. Mifcea- tur iterum, & omnibus in eodem co¬loris gradu permanentibus, vafa fiant, quæ verum Lazuli lapidem referent. Quod fi materia, dum in opere vi- trarius eft, turgeat, addantur aliquot frufta Foliorum auri, quæ per vafa, dumturgent, diftributa, naturalem lapidis Lazuli fpeciem tanto magis reddent.
CAP. LX XI IL
tingendi cryftalîum wontanatn colore viperæ. ; 4
R
Ecipe fragmenta cryftalli mon- tanæ pellucida, & fine omni ter- reftri materia, undantis aquç fpeciem repræfêntantia, diverfç magnitudi- nis, antimonii crudi & auripigmentî flavi bene pulveratorum ana uncias -duas, & fàlis armoniaci unciam unam. Pulverata miftaque omnia mittantur
Y” — - . • •
LIBER QUARTUB. ijy in fundum crucibuli, quod ignem re¬rat, iifque imponantur fruftula cry- ! ftalli prædida. Tegatur crucibulum, crucibulo alio inverfo, ita, utorifi- ciura orificio relpondeat, luteturque optimè & ficcatum mittatur in me- dios carbones, qui adhibito fenfim igné, fponte tua incendantur, & cru¬cibulum, ubi ignem fenferit, fumare plurimum incipiet. Et hæc quidem operatio caminum requirit largum, & ubi exhalare fumus cœperit, labo¬ratório exiviiïe tutius erit. Pernicio- fiftimus enim, & quafi mortiferus eft hic fumus, ut cautione opus fit, ne quoquo modo artrahatur. Cef- fante omni fumo ignis per fe extin* guatur, & crucibulum fponte fua re- frigefcat. Deinde eximantur frufta cryftalli, & quæ in fummitate vel fa- ftigio crucibuli pofita fuerunt colore aureo, rubini, balaffii, maculifque pulchris ; & contra quæ in imo, & prope pulverem pofita fuerunt, ma- ximam partem colore ferpentis vipe¬rs
LIBER QUARTUS. rae tin&a erunt, & gemmarum inftar roti poliuntur, & fulgorem acqui- runt fplendidum: frufta reliqua, fub’ ftratis pro ratione colorum fbliis, au- ro inclufa, jucundum «fpedum prae- bent: & quia exigu§ hoc opus im- penf$, nec faftidiofum eft, nihil pro- hibet , cur non major eorundem quantitas tingatur: Temper enim ho- rum fragmentorum aliquot fpeciofa & pulchra erunt.
CAP. LXXIV.
Color Balaflii, Rubini, Topafii, O-
, pali & A fteriqe, in cryflatio . \ wont ana. ,
T> Ectpe auripigmenti flavo^crocei, JXnec non arfenici cryftallini ana uncias duas, antimonii crudi & falls armoniaci ana unciam unam. Pulve- r^t£i& bene rnift^ fpecies mittantur tin crucibulum fatis capax, fuperim- pofitis primo fegmentis cryftalli mi- noribus, & fucceflivemajoribus, o-
LIBER QUARTV«? 157 mni vitio carentibus, & crucibulum totum impleatur. Applicetur huic crucibulo > crucibulum aliud, & ori- ficium orificio, lutenturque opti¬me ,. reliého prius in fundo fuperio- ris crucibuli foramento magnitudine ciceris : atque hoc ideo fit > quia fu- mus materialium refta afcendens, quiequid impofitum eft in tranfitu melius tingit, quam fi ad latus & ob¬lique per jun&uras crucibulorum tranfiret. Siccato luto crucibulain medios carbones ita mittantur ut cru¬cibulum inferiüs plane totum > & fu- periorispars dimidia carbonibus te- gatur. Poftea ignis adhibeatur, fèd fenfim, & carbones fufftantenullo per fèaccendantur, nififi plane ceffënt, quo cafu incitandi erunt, ut igne- , feant. Et carbones quidem maj ores & quercini fint, procedaturque ut antea, ftudiofe vitando fumum, ceu internecinum & vehementer noxium. Danda tarnen eft opera, ut carbones fuccenfiexurantur : nifi enim id fiat, opus
îj8 LIBER QUARTUS? opus minime procedet. Fumusau- tem materialium, qui diutius ali- quanto durât, per fe ceffet, nec non ignis fua fponte extinguatur, omni aura frigidiore & ventoexclufis: fra¬gmenta enim cryftalli calida diffrin- gerentur, & fragilia minimequebona evaderent. Refrigeratis omnibus, re- folutifque crucibulis, pars cryftalli major vero Topafii, Balaffii, Rubini, Chryfoliti, Afteriae & Opali colore tinâa erit » afpedu admirando. Ex his fragmentis, quæ melius tinda & colorata erunt gemmariorum rota poliantur, & fplendorem acquirent, fplendori gemmarum naturalium pa-rem, & fortafle majorem, fine ullo duritiei detrimento, quam fàtis con-fiât in cryftallo naturaliter efle ma- gnam. AnPverpiœ non mediocrem eorundem copiam feci, & erant ex his fragmentis nonnulla Opali & A- fteriæ colore elegantiftime tin&a. Hi lapides varie aptati, & fubftratis, ut naturales > fofiis> auro inclufi , afpe-
dum
LIBER QU/KTUJ. I39 dum praebebunt extraordinarium. Auripigmentum autem eligendum eft frondens & aureum: in hocenim totum rei artificium confiftit, & ignis in principio adhibendus eft lentus, o- mniaque per fe refrigefcantj quibus fervatis, fi prima vice non fuccefle- rit, repetatur labor, & operando fiet, ut nunquam fallat experientia.