LIKER TER Tiu s: 10$
ANTON I NERI
DE ARTE VITRARIA,
LIBER III.
Quo demonfirantur vert modi produ-cendi in vitro coiorem aureum y Gra- nati, Amethyfli, Sappbiri : nigrum item bolofericeum, latteum^ marmo¬reum & rubrum plenum: necnon modus faciendi frittam ex cryflallo montant: modus item tingendi vi- trum colore margarita, aliaejue par- ticularia in exercitto artù vïtraria necejfaria.
CAP. XLV.
H Oc libro tertio demonftratur ratio producendi in vitro coio¬rem aureum, nec non coiorem G ra- .nati, Sapphiri, nigrum holofericeum, la&eum, marmoreum , rubrum ple¬num , & coiorem margaritae, idque variismodis, quorum unus præftan- tior eft altero : modus item fingularis faciendi frittam ex cryftallo monta-
E 6 na3>
i»4 na, quæ non minus quam fritta ordi- naria tunditur, ut inde vafa fiant plane Candida, pulchra & fpeciofâ. Dubium non eft, quin eorundem colorum plurimi his qui circa artem verfàntur jam noti fint : fed non o- mnes omnibus. Aureum enim & ru¬brum plenum, ceu colores in arte vi- traria difficiles & faftidiofos pauci bène fàcere norunt : ut enim fiant tanta opus eft attentione circa dofin, tempus, circumftantias & ingredien- tia, ut fi vel minimum in aliquo eo¬rundem errare contingat, res omnis corrumpatur, & colores plane diver fi prodeant. Ego in his duobusæque ac in al iis omnibus coloribus circum¬ftantias & minutiffima quæque ufque adeo evidenter & perfpicuè defcribo, ut dubium nullum fit quin omnesme itacapiant, ut nullos non colores & nominatim fupradidos, aureum & rubrum plenum perfeâè&non fine jucunditate & fatisfadionefua façere poffint.
iof C A p. XLVI.
Aureum in vitro colorem producers Tl Ecipe fri1tç cryftalli tarfo foéfcæ XX partes duas : longe enim melior eft, quam quæ arenâ fit : frittæ roc- chettæ itidem tarfo faftæ partem u- nam. Mifceantur omnia, & contua- dantur benè, atque in fingulas cen¬tum libras hujus compofitionis aflu- matur tartari rubri, crafïioris & bene vitrificati libra una, Hoc recremen- tum vini, itauteftcrudum,tundatur bene, & pér cribrum anguftum tranf- eat, deturque in fingulas hujus tarta¬ri libras libra una magnefiæ Pede- niontanæ, eo qui capite decimo tertio docetur modo præparatæ. Mifcean¬tur bene hi duo pulveres, miftique cum frittis fupradiâis commifcean« tur optime, & miftura in ollara mifla igné fornacis ordinario per dies qua¬tuor coquatur. Cæterum quando- quidem ni pulveres vitrum inflant & bullirefaciunt, miftura fenfim & per gra:
io6. gradus in ollam mittenda eft, ne vi- trum per orificium fornacis effluat. Vbi vitrum jam bene purgatum & tin&um fuerit (id quod exa&is die¬bus quatuor frequenter evenire (olet) in vafa & iftiufmodi opera alia elabo- randumeft: haecenim dofismateria* lium colorem dabit pulcherrimum. Quod ft colorem ad opera magna ma- gisdilutum requiris, minus pulveris addendum eft, & dofin habebisiftiuf¬modi laboribus aptam: at vero ut o¬pera pellucida& tenuia fiant, fervan- do dofin priorem color fatis dilutus & perfpicuuserit; plusenim materiae tingentis requirunt. Canna autem vitrariorum crafla, quam Itali da Spiei vocant, minus tartari & quafi dimi- dium magnefiae poftulat. Notetur autem utramque frittam, cryftalli & rocchettae optime unitam & permi- ftam efle debere. Tartarum fit ru¬brum, non album rid enim hue nihil fecit: fitquecrafTum & in fruftis, non pulvereum > nam etiam illud inutile
107 eft. Magnefia Temper fit Pedemon« tana. Pulvis materiae detur, non vi¬tro fuTo: neque eriim tingeret, omnia- que fenfim & per partes in ollam mit- tan tur. Servatis his regulis color eva- det aureus fatis pulcher. Si vero pul- cherrimum defideras, loco roccnet- tae meram cryftalli frittam recipe, & colorem habebis aureum magis pul- chrum,magiTqueTpecioTum. Atque hunc modym-ego Tervavi in produ- cendis di&is coloribus, & .quotief- cunque ilium expertus fum, Temper mihi pulchre Tucceflit.
C A P> XLV1I.
Color Granati,
T) Ecipe pondus aequale fritt£ cry- ftalli •& rocchettae optime mi- ftum, atque fingulis hujui mifturx libris centum libram unam magnefiae
Pedemon tanas, ex praeTcripto capita decimi tertii praeparatae, nec non Zaf- fcrae praeparatae,. & cum magnefia* bene
io8 LIBER TERTIUI. benemiftæ unciam unam. Mifcea- tur bene hîc pulvis cum frittîs fupra- dictis, & poftea fenfim mittatur in ollam» notando magnefiam incaufa elfe, cur vitrum turgeat- Ergo lente àgendum erit, ne vitrum peffum ear. ZafFera magnefiæ bene admifta fit: etenim vivum colorem reddit, eique fplendorem conciliât atque venufta- tem. Exado quatriduo, ubi vitrum purgatum & bene tindum erit, operi admovenda manus eft. Atque hæc jufta dofis eft magnefiæ pro vafis mo- dicæ magnitudinis, ut color fàtis pie- nus evadat. Minora vafa plus, majo¬ra minus & dimidium prædidi pul- veris tequirunt : & révéra color vitri vel intendendus, vel diluendus eft pro ratione operis quod agendum iufcipitur > id que totum à judicio & difcretione ejus dependet, quipul- verem adhibet.
CAP.
LIBIA TBRTIUI. X09 CAP XLVIIL
Color Amethyfti.
REcipe frittam cryftalli tarfo o- ptimefadam, & antea quam in ollam aut vas mittatur, ftngulis frittç Jibrfsadde infrafcripti pulveris bene midi unciam unam, mifceanturque omnia bene » & fenfim in fornacem inittantur : haud fecus etenim atque fupradidus Granati color turget. U- bi vitrum purgatum, & vero Ame- thyfti colore infedum fuerit, operi manus admoveatur. Notandum, hunc colorem non aliam quam cry¬ftalli frittam defiderare, eundemque vel intendendum vel diluendum elle pro ratione operis. Pulvis producen- do huic colori aptus is eft qui fêqui- tur. Recipe magnefiæ Pedemonta- nae, ex præfcripto capitx decimi tertii prsparatæ, libram unam, Zafferae præparatæ unciam unam cum dimi- dia. Mifceantur. bene hi duo pulve- res, denturque frittae cryftalli, &
vitrum dabunt veri Amethyfti colore infedum.
CAP XL1X.
Color Sappbiri.
REcipe frittam rocchettæ, & i# centum hujus frittç libras detur libra una Zafferç, ad normam capitis duodecimi præparatç, & cum uncia una magnefiç Pedemontanç prçpara- tç antea betfe miftç. Mittatur fritta in fornacem, vitrumque ftuat atque purgetur optimè , eoque purgato mifceatur benè, videaturque an co¬lor fttis plenus fît, utaugeri vel dilui, fi opus fit, poffit, atque fie elabore- tur, & colorem fapphiri habebis, qui violæ duplicis Conftantinopolitanæ colorem referet, id quod exigua ma¬gnefiç dofiseidem præftat, ut Pifii fæpius, & Temper cum fucceflu ex- pertus fum. Magis tamen quam ego dicere aufim admirandus ille color erit, fi ex fola cryftalli fritta fiat, ut proxime demonftro.
CAP. L.
Color Sapp hiri magic venu ft us.
LOco frittç rocchettç habeas frit- tarn cryftallioptimam, deturque ei prædi&us pulvis in di&a dofi, & colorem fapphiri referet fulgentem & pulchrum , quo facere , quicquid voles, poteris : notando coloritium ex magnefia & Zaffera frittç dandunrf non vitro fufo : vitrum enim fufum colorem non nifi ægre, atque ita re- cipit, ut nullius valoris fit.
CAP. LI.
Niger colon
R
Ecipe' ramenta varii colons, il- lifque adde magnefiam & Zaffe- ram,.& magnefiae quidem quam Zaf- fer^ dimidio minus. Hoc vitrum bene purgatum elaboretur , & ni¬grum dabit inftar holoferici , nec conflandis tantum vitris nitens & pulcherrimum, fed cuicunque open aptiffimum, C A P.
CAP. LII.
Nigrum pulchriut.
REcipe frittae cryftalli & pulveris ana, libras viginti, calcis plum- bi & ftanni libras quatuor: mifcean- tur omnia bene, & in olla calente mittantur in fornacem & ubi vitrum bene purgatum fuerit, recipe chaly- bis bene calcinati & pulverati, nec j non fcoriae ferri ab incude decidentis & pulveratae partes aequales, eafque bene mifce. Hu jus pulveris bene mi- fti unciae fex dentur vitro fu fo, mi- fceanturque omnia: vitrum enim ad- dito hoc pulvere vehementer turget. Deinde quiefcat per boras duode- cim, ita tamen ut nonnunquam mi- fceatur, ac tandem manus operi ad- moveatur, prodibitque nigrum ho- lofericiinftar pulcherrimum, &cui- . cunque operi aptum.
CAP.
LIBER TËRTIVS. IIJ CAP. LIU.
Nigrum aliud pujcbrius.
IN libras centum frittæ rocchett« dentur tartari rubri pulverati librae' duæ, nec non màgnefîæ pulveratx & cumtartaro miftæ unciæ fex. Fritta fenfim infornacem mittatur, vehe-menter en ira turget, purgeturque, id quod fpatio dierum quatuor vel cir- citer fiet. Mifceatur bene vitrum, laveturque, & nigrum dabit admira- tione dignum & multo quam fupra- fcripti nigri colores magis operibus aptum.
CAT. LIV?
que libras duas. Mifceantur omnia bene, & addatur uncix magnefix prxparatx pars dimidia, unicaque omnia mittantur in ollam calentem, ftent-
Yi4 LIBER TERTIUS. ftentque per horas duodecim: mifcea- tur poftea bene vitrum, & ft color fetis plenus non fuerit, addatur non- nih.il calcis fupradi&æ» mifceaturque bene cum vitro, ut incorporetur& o&o horarum fpatio vitrum operi aptum erit, dabitque colorem la-, deum pulcherrimum, qualem ego fæpiusfeci.
<ƒ . C A P. LV.
Color la&eus pulcher> tnagifyue
candUu*.
REcipe frittæ cryftalli quadrin- gentas libras,nec non calcis ftan- ni libras feîaginta, & magnefiæPe- demontanç prçparatç libras duas cum dimidia. Pulverentur omnia bene, mittan turque in ollam & purgentur, id quod exa&is oéfcodecim diebus accidit. Hanc materiam projeci in aquam, acdenuo in ollam milî, éa- que purgata experimentum fèci, & quia tranfparere videbatur > addidi calcis
LIBER TEITIUJ. Uj calcis fupradi&ac libras quindecim. Calxftanni in ofircinis vitrariis no- tiffima res eft. Vitrum aliquoties mi- fcui, & uniusdiei fpatio fupra quam id dici poteft pulchrum, & quavis nive candidius evafit. Dedioperani utelaboraretur, idque multotiesea- ratione feci > & Temper mihi bene fucceflit. Ex rocchetta ladeus quo- que color, fed minus quam ; ex cry- ftallo candidus fit. Cryftallum ergo Temper adhibeat, qui exquifiti quicP quam facere defiderat.
CAP. LVI.
Ur color marmoreus fiat. T^Rittam cry ftalli i^llam mitte, & X ubi liquata fuerit, manum open admove, antea quam purgetur, &
marmoreum Tatis pulchrum erit.
CAP. LVII.
Perfici color in lafteo.
A ƒ Agnefia Pedemontana praepa- JLVjLrata in ladeo dabit colorem floris mali perfici. Notandum autem eft, in tempore elaborandum efle vi-trum: color enim evanefcit.
- ' CAP. LVIII. e Rubrum plenum.
REcipe frittæ cryftalli libras vi- ginti, ramentorum vitri candidi libram unam, ftanni calcinati libras duas. Mifceanturomnia, mittantur in ollara, fundantur & purgentur. Fufis omnibus habeas chalybis calci¬nati, & bene laeflgati, nec non fcorix ferri ab incudedecidentis & bene tri- tç partes xquales. Recipe hujus pul- veris mifti uncias circiter duas, eafque vitro fupradido, ubi purgatum fue- rit optime admifce ; formidabilem enim in morem hie pulvis vitrum in*
• LIBER TERTIUS, 117 flat: fine incorporari, id quod quin¬que velfex horis evenire folet. .Ad* vertatur ne pulveris nimium adhibea- tur: vitrum enim nigrum fieret, cum tarnen non opacum, fed pellucidum aut obfcure flavefcentis coloris efle debeat. Id ubi aflecutus fueris, bene habet, atque tunc recipe aeris rubri, in arcu fornacis ut capite 'uigefimo quarto demonftratum eft calcinati, & bene triti drachmas circiterfexj ad- dantur vitro, mifceanturque faepius, & tertia vel quarta vice color inftar fanguinis ruber apparebit. Saepius er¬go experimentum capiatur, & ubi co¬lor respondent, ftatim elaboretur; ni- fi enim id fiat, color ruber evanefcit, fuccedente in locum ejus nigro. Prae- terea ne color pereat, olla aperta fir, omniaque cum cura agantur necefle eft, & dum chalybs & ferri fcoria ad¬ditur, attendendum eft, nemodum excedas, vitrumque nigrum evadat, fed tranfparentem & obfcure flave- fcentem colorem obtineat, tunc enim F addi-
n8 LIBER. TERT ius. addito aere rubro color pulcherrimus apparebit, qualem ego fæpius feci. Denique id agatur uc olla quamid fieri poteft minime incalefcat, neque plus decern horis in fornace perma- neat, aefi colorem interea evanefeere contigerit, id .quod aliquando acci¬die, addito novo pulvere ex fcoria • ferri color redibit, & quia faftidiofum hoc negotium eft, cum cura præpa- randum & peragendum erit.
CAP. LIX.
Z^Ryftallus mon tana in crucibulo Khoper to, procul abomnicinere& immunditia ignefcat, frigidâ reftin- guatur & calcinetur, idque odies re- petatur, & ubi reficcata fuerit, fuper porphyrio lapide in pulverem redi- gaturinpalpabilem. Hie pulviscum fale pulveris in ampulla vitrea, ut co* fite tertio didum eft, præparato, & fæpius purificato mifeeatur, & fritta fiat,
«■W"
LIBER TERTIUL 119 fiat, quae in ollam calidiflimam cum debita dofi magnefiae mifla, in forna- ce detineatur, & fuo tempore, ut in cryftallo di&um eft, in aquam faepius projiciatur, deinde optime purgetur, & more folito inftar alterius generis cryftalli elaboretur, videbifque mi- rabilia.
CAP. LX.
Margaritae color in cryftallo.
C
Ryftallo fuf^ purgat detur ter vel quater tartarum bene & ad albedinem ufque calcinatum, mi- fceaturque bene cum vitro,idquetam diu repetatur, addito Temper novo tartaro, ufque dum vitrum margarit^ colorem affumat: nulla enim hie certa regula dari poteft, cum totum hoc negotium in experientia fitum fit. U- bi color refponderit, ftatim elabore¬tur , facillime enim evanefcir. Hie meus proceflus eft, quern faepius ex-perientia comprobavit.