LlBER^ECUNDUr $$
ANTONI NERI DE ARTE VITRARIA,
LIBER II.
Quo demonfiratur verus modus faciendi Calcedoninm, colore Achat if vel Ja- ßidis orient alts : nec non modus pra- parandi in hunc ufitm omne genus colorum; cum modo faciendi aquas fortes & regias , in hac materia ne- cejfarias : modus prat créa talcinandi tartarum9 idemque uniendt sum rubri iUius coloris genere, quod Itali Roß - cbierovocant, &varios undantef- que diver(brum colorum in vitro lu- fus reprafentat, eique opacitatem tttam tribuit, quagemmis orientait- bus naturalis efi.
C A v. XXXVII.
O
Uandoquidem in eo fum, ut demonftrem modum faciendi Calcedonium, Jafpidem,& Achatern orientalem, neceffum eritut primo doceam præparationem aliquot mi¬
D nera-
neralium huic compofitioni infer- vientium. Utut enim nonnulla ex his paffim veneant; quia tarnen id ago, ut opus prodeat fumme perfe- âum, ex re mihi vifum eft, demon- ftrare modum exquifitum & chymi- cum, quo mediante hujus artis periti & curiofi, fine cujufquam adminicu- lo qyidvis magis perfede & impenft minore facere poflint. Etenim ubi materia débité præparata, & color metallicus benè reclufus, atque ab omni immunditia & particulis terre- ftribus, feparatus fuerit, quæ Unio¬nen! tindurarum cum vitro ordina- rie imp edir e folent, dubium nullum eft, quin vitrum tingatur coloribus vivis, fplendidis & venuftis, qui vul - gares vitrariorum colores longiffimè fuperant. Et quia color Calcedonii, vel potius compofiti illius ex quo fit, nihil aliud eft,quam coacervatioquç- dam omnis fere generis colorum, quos vitrum recipit, & vulgo omni¬bus æquè noti non funt; colores etiam
LIBER SECUNDUI. ' ipfi nîfi benè præparati fint, illam venuftatem & fpiendorem ilium, qui requiritur, non exhibent, neceflum erit, ut metalla aqua forti benè calci- nentur, attenuentur, & refolvantur; æs, fulphur, vitriolum > fàl armonia- cum,& illius generis alia materia diu- turnitate temporis & lento igné ape» riatur, præpareturque : Ignis enim violentia hîc maximè nocet. Ruber ille color » de quo cap. 1x4. & tarta- rum,utut fumitiç perfedionis & bene calcinata fint,in débita tamen dofi at- queproportione, nec non fuo tem-pore adhibenda, obfervandumque eft, ut vitrum bene codum, purga- tum, &operi maturum fit ; & talisin opéré induftria adhibenda eft, qua- lem periti artifices adhibere folent: hac enim ratione fafpidem , Acha- tero, & Calcedonium orientaient perfede imitabimur, idque tanta co* lorum varietate, & undantium ma¬cularum venuftate, tantaque & tam intenfavivacitate, ut quafi irapofli-
. bile videatur naturam ad illud fafti- giumoperis afcendere pofle. Quan- quam enim vulgo dicatur,verumque efTe videatur, quod ars naturam æ- quare non poffit, experientiâ tamen confiât, in rebus plurimis, & fpecia- liter in hoc tingendi negotio artem non æquare tantum, fed longiflime etiam fuperare naturam, id quod nifi oculatus teflis nemo crederet. Ele- gantia ludorum & varietas, nec non undantes & cum venuftate variegati colores, qui in calcedonio, fi materia benè præparata & vitrum probe e- laboratum fuerit, apparent, atque efledus qui inde refultat» omnem imaginationem & conceptum hu¬
» manum tranfcendit. Tribus illis, quos doceo, modis, ni fallor appare- bit, quo pertingere ars vitraria in hoc negotio poffit. Etenim omnia parti- culatim, & ufque adeo diftindè de- monftro, ut nullus dubitçm, quin periti & fubadi in fimilibus negotiis hoc intelleduri fint, ideoque nifi fciens volenfque errare nemopoffit: quod fi quis ex praefcripto meo labo- raverit, plus inveniet, quam ego di- co & revelo.
CAP. XXXVIII
fJMoius facimdiiqa&TQ. fortem, <vul-go feparationis diftam, qua argen-tum & Mercuriumfilvit, cum mo¬do fecreto.
REcipe nitri purgati partem u- nam, aluminis roccç , quod in patella humorem omnem exhalave- rit, partes très, deturquein lingulas hujus materiç libras uncia una arfeni- ci cryftallini, qui modus fècretus, nec vulgonotus eft, & prçterquamquod aquae vires addit, etiam hoc efhcir, ut fpiritus, in quibus verus aquç ner¬vus & potentia confiftit, & quibus demtis, aqua fortis fontanae fimilis effet, tanto melius extrahantur. Re- digantur omnia in pulverem, mi- fceanturque, &adje&â décima totius
D 3 com-
compofiti parte arenati optime pul- verati, remifceantur. Hujus materiae tantundem in ampullam vitream mit- tatur, ut tres circiter vafis illius par¬tes impleat; fintque vafa haec more folito lutata, idque forti luto, cujus rei, ututvulgaris, &artificis ingenio committendae, modum tarnen non vulgarem docebo. Recipe partem unajp limi fluminum pinguioris,qua- lis eft Arni, arenae partes tres, cine- rum ex lignis ordinariis bene cribra- torum partem dimidiam, & tomenti dimidiam alteram. Mifceantur, u- nianturque h omnia, & aqua com- muni excepta in paftam redigantur, fubiganturque optime : quo enim fuba&a magis, eo melior pafta erit. Ad verte tarnen, ut duriufcula fit haec mafia, addaturque falis communis pars tertia, incorporeturque optime: in hoc enim cardo negotii vertitur. Omnibus bene incorporatis lutentur vitra, & lutum erit perfedum. Poft- ea ampullg mittantur in fornaces ven-
to
7J- to expofitas, & huic operiaptas, quae terra coda conftent, & fuftinendo igni pares fint. In fundo ampulla¬rum arena fit quatuor digitorum al- titudine, nee non ferrum craftiufcu- lum tranfverfum, oneri ferendo par & vafa ad collum ufque arena cir- cumdentur. Imponatur fuus cuique ampullas alembieus, ifque fatis ma¬gnus & capax, & jundurae optime lu- tentur luto ex farina ten ui, & cake, pulveratis miftifque & albumine ovi optime agitato exceptis, & fafcia ex lino tenui obducantur, ficcataeque ter vel quater luto muniantur, fuper- induda toties fafcia, ac tantum tem¬poris intercedat, ut ficcari commode pollint, ita enim ignis violentiam & impetum fpirituum melius fuftine- bunt. Apponaturporro cuique vitro recipiensex vitro capaciffimum, ut impetum & furias fpirituum ferre poffit, & qua parte roftro alembici jungitur, eadem ut fupra didum eft ratione luto & fegmento telae, quam , D 4 id
id fieri optime poteft, obducatur, nec ante ignis adhibeatur, quam ficcatae fuerint junduræ: magni enimhæc res momenti eft. Poftea ignis adhi¬beatur, fed carbonum & temperatus, idque per treshoras, quo temporis fpatio flatulentus ille humor, qui vi- tris rupturam minatur, tranfit. Con- tinuetur hac ration e per horas fèx igne temperato, & poftea fenfim au- geaturignis, adjiciendoad carbones frufta ligni aridioris quercini, idque per proximas fex horas, ufquedum alembicus flavefcere, & tranfire fpi- ritus incipiant : atque in hoc gradu ferveturignis, donee alembicus fimul & recipiens ruffo & tandem intenfo rubini colore tingantur,quo tempore augendus eft ignis, continuandum- que donee alembicus rubere incipiat, qui color quandoque per integrum biduum durât. Inftandum ergo o- peri, ufque dum omnes fpiritus tran- fierint, & alembicus atque recipiens inclarefcerepedetentim, atque ad na¬
tura-
Ll BER SECUNDOff. turalem fuam albedinem redire & ré¬frigéra ri cœperint. Nihilo tamen mi¬nus per horæ fpatium adhibeatur ignis, & turn demum fornax per fe refrigefcati advertendo, ne dum ignis æftuat, & alembîcus pariter & reci- piens rubent, ventus vel aura frigi- dior fubintret, aut frigidi quidquam vitra attingat : Etenim quia tum ma¬xime calent, facillime difrumpuntur, idque cüm ja&ura laboris, impenfa- rum & temporis. Ubi jam omnia frigent, alembîcus fimul & recipiens pânniculis madidis, & frigidâ bene repletis tegantur,ut fpiritus aquç for¬tis tanto fidant citius, & omnia per duodecim horas in eo ftatu relin- quantur. Jun&uræ poftea & lutum aquatepida madefiant, ut iifdem hu- mefcentibus demiligaturç & alembi- cus atque recipiens diffolvi poflint: plerumque enim hçc integra manent. Et ampullae quidem frangantur : ufui enim amplius efle non poflunt. Feces autem & fedimenta aquae fortis, id
D ; cft
'7$ LIBIR SECUNDUI. eft pars ejufdem tertia optime pulve- rata, adjedis in fingulas libras unciis quatuor nitri pqrgati in ampullam novam mittatur, additaque eadem, quae antea prodierat, aqua forti, cum fuoalembico & recipiente bene jun¬dis, lutatis & ficcatis ut fuprain for- nace deponatur, & primis quatuor horis ignis lentus adhibeatur, ifque poftea fenfim augeatur, ufque dum alembicus & recipiens albefcant & fpiritus omnestranfierint, quo tem¬pore ignis ultra ftimulandus^non eft, fed cunda refrigerari permittantur, & alembicus fimul & recipiens pan- niculis madidis obvolvatur, idque per horas duodecim ƒ & jundurae eo quo didum eft modo folventur. A- qua fortis vafis vitreis excipiatur, & vafe claufb ne optimi fpiritus exha- lent adfervetur. Haec eft ilia aqua fortis vulgo feparationis dida, quae infrafcriptis ufibus infervit. Non- nulli loco aluminis roccae vitriolum optimum,Romanum fcilicet vel aliud
iimi-
Emile adfumunt. Utrum autemad hosufusaptum fit vitriolum, nec ne, ex eo cognofcitur, fi fricatum fuper fèrro polito, xris colorem ei tribuat: & hoc vitriolum infrafcripto modo purgatum præ alumine aquam for- tem dabit longe potentiffimam.
CAP. XXXIX.
TJt vitriolum purgetur & aqua fortù
potenîijjlma fiat.
H
A béas vitriolum optimum :
quanto enim vitriolum melius eft, tanto potentiof aqua fortis erit. Hoc vitriolum aquâ communi calida folvatur, & per triduum quiefcat.. Poftea filtretur aqua vitriolo gravis. Feces flavefcentes removeantur, eva- poretque hæc aqua. in ampullis vi¬treis, ita ut tertia tantum ejufdem pars remaneat, quæ catillis vitreatis terreis, loco frigido fervetur, & duo- decim horarum fpatio lapilli vitrioli, inftar cryftalli montanæ, colorislma-
D 6 rag-
Io LIBER SECUNDUS. ragdini, in fuperficie aquæ circa la¬brum catillorum apparebunt, & in fundo terra relinquetur flavefcens fulphurea, & huic operi minus apta. folvantur hi lapilli communi calida, & aqua folutionis filtretur evaporet- que invafis, &procedatur utfupra, Temper abjiciendo terram illam fla- vam, quæ in fundo refidet, & ter- tia vice vitriolum bene purgatum a- ptumque erit, ut aqua fortis optima & folito potentior fiat, maxime fi ni- trum bene purgatum fit.
CAP. XL.
Ut aqua regia fiat, qua aurum & me- taila reliqua dtjjolvuntur, (bio ar* gento excefto.
R
Ecipiatur aqua fortis fupradi&a, mittaturque in ampullam mino- rem vitream, atque in fingulas aquae libras dentur fall’s armoniaci pulvera- ti unci« duae, ipfaque ampulla mitta- tur in vas calida repletum, & fal ar- nao-
LIBER SECUNDUJ. 8X moniacum commota fepius aqua fta- tim folvetur > tingeturque flavo co¬lore. Addatur denuo tantum falis, quantuta diflolvere aqua poteft, & ubi jam folvere defierit aliquantifper requiefcat. Poftea quicquid limpi- dum erit lenitcr decantctur. Etenim in fundo remanere folet, quidquid terreni fal armoniacum continet: ha- bebifque aquam potentem, quae au¬rum aliaque metalJa, excepto argen* todiflolvit: idenimnonattingit.
CAP. XLl.
Ut T artarum, fex vini (hftum>uratur,.
H
Abeas tartarum vel feces vini rubri, meliorenim eft quamal- bi, idque conftet ex fruftis majoribus crafliufculis & fcintillantibus, remo¬to ejufdem pulvere, qui nulli hic u- fui effe poteft. Wittatur ita uti eft in vafanovaterrea, & fub incenfis car- bonibus uratur , ufque dum non ampliusfumet, atque cakinatum& in
8x LIBER SECUNDUS, in maflam redadum fit coloris ex ni¬gro purpurafcentis, & uftum praepa- ratumque erit.
CAP. XLIL
Ut Calcedonius ex vitro fat is forma-
Jits fiat.
TJ Ecipe aquae fortis libras duas, in XV ampulla vitrea,quae collum gra-cile & oblongum babeat, in eandem- que mitte argenti in tenuia frufta concifi uncias quatuor, & admotâ ad ignem, vel in aquam calidam miß sa ampullâ argentum ftatim difiblvi continget. Soluto omni argento in ampulla ejufdem generis & formae alia habeas aquae fortis libram unam cum dimidia, & in ea diflolvcs argen¬ti vivi uncias fex, illifque folutis, aqua folutionis in ampulla majore mifcea- tur, addanturque falis armoniaci lin- ciae fex, & folvantur more folito ad ignem lentum. Solutioni addatur Zafferæ præparatç.uncia una, ma¬
* gne-
SECUNDUS. 8J gnefi§ pracparat§ uncia dimidia, nec non ferretti Hifpanici tantundem, fed fenfim : tumereenim & ebullire magnefia non fine periculo, & vel evomere materiam, vel dffrumpere vala, & omnia peflumdare folet. Ad- datur porro croci Martis fulphure calcinati unci^ parsquarta, nec non fcori^ aeris caldarii ter calcinate di¬midia pars unci^, quae non minus quam magnefia ebullire folet: final ti item ccerulei pidorum, nec non mi- nii tantundem. Omnia haec bene pulverata feorfim & per gradus mit- tantur in ampullam, agitenturque le- niter, ut aqua pulveres bene irobibat, ita tamen ut femper tibi caveas ab ef- fervefcentia. Ampulla bene claufa fit, ac per dies decern f^pius agitetur, ut pulveres bene incorporentur, & ab aqua evifcerat^ eidem pateant: poftea mittatur in fomacem & are- nam, adbibeaturque ignis tempera- tiflimus, ut omnis aqua fortis exha- let, idquodvigintiquatuor horarum
84 LIBER SECU >&> us. fpatio evcnire folet, notando bene, ut ignis, nonvehemens, fed tempe- ratiffimus adhibeatur, & fpiritusa- quæfortis aflerventur, remanebitque in fundopulvis fulvi coloris, qui o¬ptime pulveratus in vafis vitreis fer- vatur ad ufum. Ubi jam Calcedo- nium facere volueris, in promtu ha¬beas vitrum bene purgatum, & ex fruftis fcy phorum confradorum cry- ftaîlinis vitroque albo fæpius liquato fadum. Etenim vitrum ex fritta re* cens fadum formando Calcedonio aptumnoneft, nec colores eidem fe- fe applicant, fed à fritta confumun- tur. Semper ergo fragmenta adhi-* beantur, & vitrum quod in ufu an tea fuit, & exempli gratia inollam vitri librarum viginti aut circiter, dentur hujus medicamenti vel pulveris duæ, cumdimidia, vel très unciæ, idque tribus diftindis vicibus, mifcendo bene vitrum, ut pulverem optime imbibât, qui additus fumum quen- dam çærukum emitt& Çum bene
LIBER SECUNDUS. 8J mixtum fuerit vitrum, quiefcatper horam, eique altera miftura detur, & per viginti quatuor horas quiefcat, mifceaturque bene,& experimentum fiat, exhibebitquecolorem exflavo cœruleum* Hocfpecimen in fornace fæpius ignitum & extraâum, ubi re- frigefcere cœperît, undas repræfen- tabit marinas & colores fatis elegan¬tes. Adfint tartari, expræfcripto ca- fitit quadragefimi ufti, unciæ oéto, fuliginis camini bene vitrificatæ un¬ciæ duæ, nec non croci Marris ful- phure calcinati unciæ pars dimidia. Omnia bene pulverata & unita vitro dentur, quatuor vel fex vicibus, ob- fervando, quod vitrum addito iftiufi* modi pulvere mirum in modumin- tumefcat, & nifi indûftrius inadmi- niftrando vitrarius fit, omnia pefïum itura fint : paulatim ergo adhibeatur, & per intervalla, mifcendo femper vitrum, ut pulvis bene incorporetur. Porro addito omni hoc pulvere vi¬trum bullire > & non minore quam vigin-
16 LIBIR SECUOÜS. viginti horarum fpatio quiefcereper- mittatur, quo tempore exado cucur- bitula ex eo fiat > & aliquoties in for- nace candefàétâ ilia videatur, an vi- trum voto refpondeat,& foris aereutn & viride quid, nec non aquam mari- nam, rubrum,flavum,aliofque varios colores» lufusque & undas elegantif- fimas inftar Calcedonii, Jafpiais vel Achatis orientalis exhibeat, ac fi in aëre introfpicias velut ignis rubeat; id enim fi fiat, tempeftivum erit, & vafa formentur diverfi generis, ut * funt pocula, crateres, falina, vafcula pro after van dis floribus, & illius ge¬neris alia, fed Temper plana & leviga- Xa, non varie elaborata : decus enim nullum habent : Notabit autem Tem¬per vitrarius, ut dum in opere eft, forcipe vitrum bene vellicet, & cum judicio candefaciat, ut flu&us & un¬das marinas lufusque colorum ele- gantiflimos reddat.' Ex hac etiam mafia patinas majores, ovi forma, vel triangulares aut quadratas, prout vi-
LIBER SECUND us. 87 fum fuerit, facere, illafque inftar gemmarum rota polire. Jicebit: poli- turam enim & fpendorem recipit, ac pro tablinis & pluteis infervire pote¬nt, verum Jalpidem, Achateai & Chalcedonium repraefentantibus. Quod fi colorem evanefcere, vitrum • que ex opaco pellucidum fieri con«* tingat, id quod in hoc opere noxium eft> fufpendendus eft labor, & vitro tartarum uftum, cum fuligine & cro- co, ut fupra, addendum eft, ita epim corpus recipit, & opacitas facit, ut colores appareant. Caeterum, ut pul¬vis recens additus bene incorporetur, neceffum eft, ut vitrum per plures horas purgetur, quo pera&o labor ut antea procedet. Atquehic iile mo¬dus eft, quo ego anno clo Io c 1 Florentine in Cafino & fornace vitra- ria ufus fum,. qua aeftate egregius Dn. Nicolaus Landus, familiaris meus, Sc infignis in fmalti ad lucer- nam elaborandi negotio artifex for- aacem illam exftrui curabat, quo
tern-
88 LIBEX SECUNDVI. tempore etiam praeparata ante mate¬ria, & fervatis iifdem regulis, plures exhujus generis Cakedonio patellas infigniter pukhras feci.
—£...»
CAP. XLIII.
Secundigeneris Calcedonius.
1. IN libra una aquae fortis folvi, JL& vafe bene claufo fepofui
argenti puri minutim concifi uncias tres.
2. In vasaliud vitreum mifi aquae
fortis libram unam, in eaque folvi, & folutas vafe bene claufo fepofui ar¬genti vivi bene purgati uncias quin¬que. v
3. InAmpuliam ejufdem generis aliam mifi libram unam aquae fortis, in eaque folvi, uncias duas faiis armo- niaci, illifquefolutis addidi dimidiam unciam croci Martis, aqua forti, ut capite decimo nono didum eft, fadi, nec non ferretti Hifpanici, exprae- fcripto capitis decimiquarti praeparati,
& fcoriærubrx, ad normamosfite vigefinn Marti fa&æ, nec non æris tremuli, (ulphure > ut capite vigefitM frimo demonftratum eft, calcinati ans vel fingulorum unciam dîmidiam. Omnia hæc, (fingula tarnen feorfim, & per fe) in pulverem redada grada- tim, & lente, adhibitâ patientiâ in ampullam mifi : fritta enim non mi« nus quam ferrettum Hifpanicum & æs tremulum aquam fortem eiferve« fcere & turgere fàcit. Quare feor¬fim fingùla, nec non lente & in exi- guaper vices quantitate hæcimmit- tenda funt, ne intumefcendo ebul- liant, & vitrum frangatur, quod fa¬cile evenire folet. Diligentiâ itaque & patientiâ opus eft.
4. In vafculum aliud vitreum mi-’ fi libram unam aquæ fortis > & in ea folvi fàlis armoniaci uncias duas3 illifi- que folutis fenfim (quia intumefcit, & ftrepitum magnum excitât) addidi antimonii crudi pulverati unciam di- midiam, & aliquanto poft cœrulei
9© LiBEk SEC ÛW DU s', vel fmalti pi&orum tantundem, nec non minii unciam unam, & vitrioli; Utîupra diâum eft, purgati, unciam dimidiam. Omnibus antea bene tri- tis Sc folutis, vas claufum fepofui.
y. In aliam ampullam vitream mi- fi aquæ fortis libram unam 9 & in ea fblvi falis armoniaci uncias duas. Poft- ea addidi uncias duasZafferæ, ut fu- capite duodecimo, præparatæ, nec non magnefiæ Pedemontanç, ad nor- mam capit# decinn tertii præparatæ, quartam partem unciæ, & dimidiam unciam fcoriæ, ex laminis æris, in te- ftudine fomacis, ter, ut fupra capite vigefimo quarto, Sc vigefimo quinto de- monftratum eft, calcinatæ, cum un* ciâ una cinnabaris. At que hæc omnia /eorfim optimè trita in ampullam mi- fi, cavendo ab his quç inflare vitrum folent : quibus peradis vas claufum feponebam.
6. In aliud ejufdem generis vas miß libram unam aquæ fortis, in ea- que more folito diffolvi falis armo¬niaci
niaci uncias duas. Poftea addidi un* dam cerufïae dimidiam » quæ valde ftrependo intumefcit, ideoque lente procedendum eft : nee non laccç pi- dorum rubrç, æruginis item» & fco- riç ferri ab incude decidentis ana un-dam femis. Atque hçc fcoria vehe-menter intumefcit, ut jamcautione opus fit. Omnia feorfim bene tritt in ampullammifi, cavendo bene ab his, quae aquam fbrtem turgere & ef- fervefeere ficiunt, atque hac ratione agendo vitrum claufum fepofui.
Has fex ampullas per diesduode- cim fepofitas» quotidie fexies optime agitabam, ut tqua fortis penetrare & attenuare ingredientia pofïet; itae- nimtinduram fuam vitro commit* nicant. Exado illo* tempore mate* riam omnem fex illis ampullis con- ten tarn lentè ( ne effervefeendo vi¬trum difrumperet)in ampullam gran- dem, & in fundo lutatam, agitatisan- tea miftifque bene omnibus fuper ci* neres mifi» & ignem adhibui maxime
lentum, quo medianteaqua lions vi- ginti quatuor evaporavit. Notan- dum autem eft, ignem poftremo ad- hibendum eiïe fummè lentum, ne .pulvis nimio calore corrumpatur. Qui aquam fortem recuperare voler, lutatis probè junduris capellum ad- hibeatatquerecipiens. Evanefcente aqua, in fundo pulvis remanet ex ru- bro fulvus, qui vafe claufo fervetur ufui.
Hune pulverem dedi vitro, ex fragmentis vitri veteris, utfuprain primo Cal cedonio didum eft, fado, recens enim fritta hîc nulli ufui eft, utanteademonftravi : fi tamen cry- ftalli fragmenta adhibeas, melius fuc- cedet negotium. Dofin autem ean- dem, eundemque mifeendi modum, & eadem tempo ris momenta in hoc, quæ in priore illo, fecutus fum : & corpus eidem dedi tartaro ufto, nec non fuligine camini vitrificatâ, & croco ferri, aceto mediantefado, id- que lente admodum & fenfim, pul¬vis
9; vis cnim hie terribiliter turget. De¬inde cum per horas viginti quatuor quievifiet, vas ex eo quoddam mihi parari curavi, eoquefaepius benecan- defado videbam an corpus opacita- tem acquifiviflet, atque illam colo- rum varietatem & undantes lufusex- hiberet, quo animadverfo, varii ge¬neris vafa ex eo fieri, & forcipe vel volfellis opus more folito vellicare juffi, ad exprimenda varii generis phantafmata. Ex hac Calcedonii fpe- cie plurima pocula, eaque pulcherrh- ma feci, & ex hac eadem mafia ali¬quot centum corollae in ufus equi- tum fpeciofiffimae in Flandria per me fadae funt, quas magnus Hetruriae Dux Ferdinandus, felicis memoriae, ihultique alii Principes & Domini vi- derunt. .
CAP. XLIV.
'Tertius modus faciendi Calcedonium.
1. TN ampulla vitrea & aquae -lfortis validae libra una folvi,
& folutas vafe claufo fepofui uncias quatuor bra&eolarum argenti puri.
2. In aliaejufdem generis ampulla & libra una aquae fords folvi uncias quinque argend vivi, fale communi & aceto purificati. Et fal quidem a¬ceto ford irroratum in fcutella lignea piftillo ligneo aflidue agitabam, & aqualimpida communi, ut liquefce- ret, omnemque Mercurii nigredi- nem fecum aveheret» lavabam : id- que faepius repetii, addito femper no¬vo fale & aceto: quo pera&o Mercu- rium per pellem caprinam trajeci, & in aqua forti folutam vafe claufo fe¬pofui.'
3. In alia cucurbitula vitrea & li-bra una aquae fords folvi uncias tres argenti puri hac ratione calcinati. Ar-gentum Mercurio, ut moris eft, a-mal-
ƒ malgamatum, mifceatur cum æquali pondéré falis communis, ab omni ter- reftri fubftantia purîficati, id quod folutione per aquam communem fa- &â afïèquimur : aqua co&abiduifpa- tio quiefcat, in hune finem, ut parti- culæ falis terreftres fidant, quo fado aqtla filtratur, & alio vafe vitreoex- cepta, evaporando abfumitur, & fal beneficcatum denuo folvitur, quie- feit, filtratur, &evaporat utfupra: idque tantifper continuatur donee fal feces in fundo nullas relinquat, & prçparatum erit purificatumque. At- que hçc faljs purificatio non ideo tan¬tum fit, ut tanto in Lunam efficacius agat, fed he Luna terreftrium parti- Cülarum quidquam afluraat, quod poftea non nifi difficulter feparari ab ea poffit. Mittantur omnia in cruci- bulo fuper carbones, ut Mercurius avolet, ac â-gentum in fundo rema- rieat calcinatum pulveratumque, cui aequale pondus falis communis, utfu-pra præparati, adjunges, mixtaque o- E 2 mnia
tnnia in crucibulo per fex horas in ignem ad calcinandum mittes. Hanc materiam aqua calida fæpius lavabis, ut falfedo omnis abeat. Poftea ar¬gentum in ampulla vitrea, communi aqua repleta,ad confumtionem quar- tae partis coques, & refrigerari acre- lidere argentum permittes. Decan- tetur quod refiduum eft aquae, idque additâ Temper recenti aqua ter itere- tur, & quarta demum vice in ampul- lam aquae fortis mittatur, agitetur & fèrvetur in ufum.
4. In vas vitreum aliud mifi li- bram unam aquae fortis, & in ea fol- vi uncias très falis armoniaci, & folu- tione fada, id quod limpidum erat decantavi, abjedis quae in fundo re- , fédérant fecibus. In hac aqua folvi drachmas duas argenti, & folutas va» fe claufo fepofui.
5. In cucurbitulam al^m mifi li- bram unam aquae fortis, in eaque fol- vi uncias duas falis armoniaci, & fo- lutione fadaaddidicinaprii, & croci
Mar- Martis fulphure, ut capite Jecirno fextQ demonftratum eft, calcinati, nec non lapidis Armenii & ferretti Hifpanici, ex praefcripto capita decimiquarti fa- &i, ana drachmas quatuor. Singula feorfim bene trita mittebam inam- pullam, cavendo mihiabhis, quae aquam fortem turgere & effervefcere faciunt. Lente enim hie agendum eft, ne exundante materia labor o- mnis fruftraneus fit; quo fado vas claufum feponebam.
6. In ampullara vitri aliam mifi aquae fortis libram unam, folvendo in eadem , more folito, uncias duas falis armoniad'f poftea addidi croci Martis, aceto , ut fupra capitedecline feptimo, calcinati, nec non calcis ftan- ni inter vitrarios notiflimae, & zaffe- rae, ut capite duodecimo demonftratum eft, praeparatae, atque cinaprii, ana, unciam dimidiam. Singula feorfim bene trita, fenfim, & ne effervefcen- te aqua omnia peftum irent, adhibitS ” ingenti diligenti&, addebam, eoque E 3 fa-
•
Fado vas claufum adfervabam.
7. In cucurbitulam ejufdem ge-neris aliam mifi aquæ Fortis libram unam, Folvendo in eadem falis armo¬niaci uncias duas. Poftea addebam æris tremuli, fulphure ad normam vigefimiprimi cap it ù calcinati unciam unam, fcoriæ æris, expræfcripto 'W- gefimi oftavi capitis ter calcinatæ, nec non Magnefiæ Pedemontanæ, ut fu- pra capite décime tertio præparatæ , & Fcoriæ Ferri abincude decidentis ana unciam dimidiam : fingula feorfim benetrita, fenfim» & metu efFerve- Fcentiæ cum cautela, & quafi per o-tium addebam, eoqueFyd.o yas .clau¬fum feponebam.
8. In vas vitreum aliud mifi aquæ Fortisljbram unam, & Falis armoniaci more Folito uncias duas. Solutionc Fada addebam minii drachmas qua¬tuor , æruginis unciam unam , anti- monii crudi & capitis mortui vitrio- li purificati ana unciam dimidiam. Singula fçorfim bene trica, & adpræ--
caven-
cavendam ebullitionem, ut fieri fo¬kt, fenfim addebam, eoque fado vas claufum fepenebam.
9. In cucurbitulam aliam mifia- qpae fortis libram unam, & in eadem folvi falis armoniaci uncias duas. De¬inde addidi auripigmenti, arfenici cryftallini, & laccae pidorum exgra- nis Kermes ana unciam dimidiam. Singulis feorfim bene tritis, additif- que, ab efFervefcentia mihi more fo- lito bene cavebam, eoque fado vas claufum feponebarn.
Hasnovem ampullas per quinde- cim dies bene claufasin calore forna- cisdetinui, & eafdem quotidie fae- pius optime agitavi, ut aqua fortis agendo in materialia eadem bene at- tenuaret, tinduramque eorundem aperiret, quae nifi bene reclufa male operarur. Poftea omnemaquam for- tem cum fuis ingredientibus in am- pullam unam capacem vitream bene firroam lente & per gradus mittebam; Etenim dumuniuntur effervefcunt.
E 4. Inde
ieo Indeclaufom perfexdies, "i- die agitatam ampullam cineribusim- pofui, & adhibito per viginti quatuor horas lento igneid folum egi, utaqua evaporaret ; Notetur autem ampul¬lam hanc inde à fundoad medietatem ufque bene lutaram efle debere, & poftremo ignem adhibendum efte fummè lentum , ne pulveres nimio calore corrumpantur, fed aqua tan¬tum evanefcat, & pars fpirituum me- lior pulveri affixa remaneat:ea etenim ratione pulvis optimosin vitro eflFe- écus exhibet. Qui aquam recuperare volet, lutatisbene junduris capellum & recipiens ad hi beat : acui enim de¬inde, ut fuo loco dicetur, poteft. In fundo ampullae pulvis relinquebatur coloris ex virefcente fulvi, cujus ean- dem, utin primo Calcedonio, dofin & quantitatem vitro purificato, & ex f ragmen tis cryftalli, non vero ex frit¬ta fado, addebam ; neque enim in il- lo vitrigenere fuccederet negotium. Circa temporum momenta & caute-
las
ÏOX las eædem ut in primo Calcedonio regul« ferventur. Deinde, ut in pri¬mo Calcedoniodidum eft, oportuno tempore tartaro ufto, fuliginecami- ni & croco Marris aceto mediante fado opacitatem ei tribuebam, adhi- Eitâ, eadem ut ibidem dofi, indu- ftria, & fpatio temporis, & exadis viginti quatuor höris id agebam, ut vitrum elaboraretur, forcipe, illud utfupra didum eft, diligenter velli- carido, & fæpius recalefaciendo.
Hunc tertium modum expertus fum Antverpi« anno 1609, menfe Januario, quo tempore morabar, & per plures annos habitabam in «dibus Domini Emanuelis Ximenii, Equitts S. Stephani, natione Portqgallenfis, & civis Äntverpiani, hominis inge- niofi, & in omnibus fcientiis fupra omnes alios quos ego in Germania inferiore unquam vidi vei cognovi, maxime fubadi. A tque hoc pulvere Antverpi« in fornace vitraria Do¬mini Philippi Giridolfi, hominis val-
E5 , roT . de officiofi, Calcedôniumfeci, ufque adeo pulchrum & venuftum , ut ve¬rum Achatem imitaretur, & venu- ftate coloris quam longiffime fupe- raret. EtpluresPortugallenfium no¬biles gemmarii eundem cum admi¬ra tione afpicientes, ajebant, naturam ad illud faftigium afcendere non pof- fe. Atque hic Calcedonius omnium quos ego feci,, pulcherrimus erat, penfànte operis pulchritudine fafti- dium laboris, & diuturnitatem ope- rationis, ex eoque vafa duo Princeps Auriacus fibi comparavit, & grata acceptaque fibi efTe demonftravit. Quod fi aqua fortis bona, & ingre- dientiabene pr^eparata fuerint, opus prodibit longe quam ego dico pul- chrius..