Liber secundum ANTONI NERI DE ARTE VITRARIA, LIBER II.
Quo demonfiratur verus modus faciendi Calcedonium, colore Achat if vel lapidis orientalis : nec non modus pra- parandi in hunc ufitm omne genus colorum; cum modo faciendi aquas fortes & regias , in hac materia ne- cejfarias : modus prat créa talcinandi tartarum9 idemque uniendt sum rubri iUius coloris genere, quod Itali Roß - cbierovocant, &varios undantef- que diver(brum colorum in vitro lu- fus reprafentat, eique opacitatem tttam tribuit, quagemmis orientait- bus naturalis efi.
C A v. XXXVII.
O Uandoquidem in eo fum, ut demonftrem modum faciendi Calcedonium, Jafpidem,& Achatern orientalem, neceffum eritut primo doceam præparationem aliquot mi¬
D neralium huic compofitioni infer- vientium. Utut enim nonnulla ex his paffim veneant; quia tarnen id ago, ut opus prodeat fumme perfe- âum, ex re mihi vifum eft, demon- ftrare modum exquifitum & chymi- cum, quo mediante hujus artis periti & curiofi, fine cujufquam adminicu- lo qyidvis magis perfede & impenft minore facere poflint. Etenim ubi materia débité præparata, & color metallicus benè reclufus, atque ab omni immunditia & particulis terre- ftribus, feparatus fuerit, quæ Unio¬nen! tindurarum cum vitro ordina- rie imp edir e folent, dubium nullum eft, quin vitrum tingatur coloribus vivis, fplendidis & venuftis, qui vul - gares vitrariorum colores longiffimè fuperant. Et quia color Calcedonii, vel potius compofiti illius ex quo fit, nihil aliud eft,quam coacervatioquç- dam omnis fere generis colorum, quos vitrum recipit, & vulgo omni¬bus æquè noti non funt; colores etiam
LIBER SECUNDUÎ. ' ipfi nîfi benè præparati fint, illam venuftatem & fpiendorem ilium, qui requiritur, non exhibent, neceflum erit, ut metalla aqua forti benè calci- nentur, attenuentur, & refolvantur; æs, fulphur, vitriolum > fàl armonia- cum,& illius generis alia materia diu- turnitate temporis & lento igné ape» riatur, præpareturque : Ignis enim violentia hîc maximè nocet. Ruber ille color » de quo cap. 1x4. & tarta- rum,utut fumitiç perfedionis & bene calcinata fint,in débita tamen dofi at- queproportione, nec non fuo tem-pore adhibenda, obfervandumque eft, ut vitrum bene codum, purga- tum, &operi maturum fit ; & talisin opéré induftria adhibenda eft, qua- lem periti artifices adhibere folent: hac enim ratione fafpidem , Acha- tero, & Calcedonium orientaient perfede imitabimur, idque tanta co* lorum varietate, & undantium ma¬cularum venuftate, tantaque & tam intenfavivacitate, ut quafi irapofli-
D 2 bile
72 LIBERSECUNDÜÎ. bile videatur naturam ad illud fafti- giumoperis afcendere pofle. Quan- quam enim vulgo dicatur,verumque efTe videatur, quod ars naturam æ- quare non poffit, experientiâ tamen confiât, in rebus plurimis, & fpecia- liter in hoc tingendi negotio artem non æquare tantum, fed longiflime etiam fuperare naturam, id quod nifi oculatus teflis nemo crederet. Ele- gantia ludorum & varietas, nec non undantes & cum venuftate variegati colores, qui in calcedonio, fi materia benè præparata & vitrum probe e- laboratum fuerit, apparent, atque efledus qui inde refultat» omnem imaginationem & conceptum hu¬
» manum tranfcendit. Tribus illis, quos doceo, modis, ni fallor appare- bit, quo pertingere ars vitraria in hoc negotio poffit. Etenim omnia parti- culatim, & ufque adeo diftindè de- monftro, ut nullus dubitçm, quin periti & fubadi in fimilibus negotiis hoc intelleduri fint, ideoque nifi fciens
LIBER SECUMDUS. 73 fciens volenfque errare nemopoffit: quod fi quis ex praefcripto meo labo- raverit, plus inveniet, quam ego di- co & revelo.
CAP. X&XVIIk
fJMoius facimdiiqa&TQ. fortem, <vul-go feparationis diftam, qua argen-tum & Mercuriumfilvit, cum mo¬do fecreto.
R
Ecipe nitri purgati partem u- nam, aluminis roccç , quod in patella humorem omnem exhalave- rit, partes très, deturquein lingulas hujus materiç libras uncia una arfeni- ci cryftallini, qui modus fècretus, nec vulgonotus eft, & prçterquamquod aquae vires addit, etiam hoc efhcir, ut fpiritus, in quibus verus aquç ner¬vus & potentia confiftit, & quibus demtis, aqua fortis fontanae fimilis effet, tanto melius extrahantur. Re- digantur omnia in pulverem, mi- fceanturque, &adje&â décima totius
D 3 com-
74 LIBER SECUNDUS. compofiti parte arenati optime pul- verati, remifceantur. Hujus materiae tantundem in ampullam vitream mit- tatur, ut tres circiter vafis illius par¬tes impleat; fintque vafa haec more folito lutata, idque forti luto, cujus rei, ututvulgaris, &artificis ingenio committendae, modum tarnen non vulgarem docebo. Recipe partem unajp limi fluminum pinguioris,qua- lis eft Arni, arenae partes tres, cine- rum ex lignis ordinariis bene cribra- torum partem dimidiam, & tomenti dimidiam alteram. Mifceantur, u- nianturque h omnia, & aqua com- muni excepta in paftam redigantur, fubiganturque optime : quo enim fuba&a magis, eo melior pafta erit. Ad verte tarnen, ut duriufcula fit haec mafia, addaturque falis communis pars tertia, incorporeturque optime: in hoc enim cardo negotii vertitur. Omnibus bene incorporatis lutentur vitra, & lutum erit perfedum. Poft- ea ampullg mittantur in fornaces ven-
to
LIBÉR SECUNDUS. 7J- to expofitas, & huic operiaptas, quae terra coda conftent, & fuftinendo igni pares fint. In fundo ampulla¬rum arena fit quatuor digitorum al- titudine, nee non ferrum craftiufcu- lum tranfverfum, oneri ferendo par & vafa ad collum ufque arena cir- cumdentur. Imponatur fuus cuique ampullas alembieus, ifque fatis ma¬gnus & capax, & jundurae optime lu- tentur luto ex farina ten ui, & cake, pulveratis miftifque & albumine ovi optime agitato exceptis, & fafcia ex lino tenui obducantur, ficcataeque ter vel quater luto muniantur, fuper- induda toties fafcia, ac tantum tem¬poris intercedat, ut ficcari commode pollint, ita enim ignis violentiam & impetum fpirituum melius fuftine- bunt. Apponaturporro cuique vitro recipiensex vitro capaciffimum, ut impetum & furias fpirituum ferre poffit, & qua parte roftro alembici jungitur, eadem ut fupra didum eft ratione luto & fegmento telae, quam , D 4 id
-]6 'Ll*** SECUNDUs.
id fieri optime poteft, obducatur, nec ante ignis adhibeatur, quam ficcatae fuerint junduræ: magni enimhæc res momenti eft. Poftea ignis adhi¬beatur, fed carbonum & temperatus, idque per treshoras, quo temporis fpatio flatulentus ille humor, qui vi- tris rupturam minatur, tranfit. Con- tinuetur hac ration e per horas fèx igne temperato, & poftea fenfim au- geaturignis, adjiciendoad carbones frufta ligni aridioris quercini, idque per proximas fex horas, ufquedum alembicus flavefcere, & tranfire fpi- ritus incipiant : atque in hoc gradu ferveturignis, donee alembicus fimul & recipiens ruffo & tandem intenfo rubini colore tingantur,quo tempore augendus eft ignis, continuandum- que donee alembicus rubere incipiat, qui color quandoque per integrum biduum durât. Inftandum ergo o- peri, ufque dum omnes fpiritus tran- fierint, & alembicus atque recipiens inclarefcerepedetentim, atque ad na¬
tura-
Ll BER SECUNDOff. turalem fuam albedinem redire & ré¬frigéra ri cœperint. Nihilo tamen mi¬nus per horæ fpatium adhibeatur ignis, & turn demum fornax per fe refrigefcati advertendo, ne dum ignis æftuat, & alembîcus pariter & reci- piens rubent, ventus vel aura frigi- dior fubintret, aut frigidi quidquam vitra attingat : Etenim quia tum ma¬xime calent, facillime difrumpuntur, idque cüm ja&ura laboris, impenfa- rum & temporis. Ubi jam omnia frigent, alembîcus fimul & recipiens pânniculis madidis, & frigidâ bene repletis tegantur,ut fpiritus aquç for¬tis tanto fidant citius, & omnia per duodecim horas in eo ftatu relin- quantur. Jun&uræ poftea & lutum aquatepida madefiant, ut iifdem hu- mefcentibus demiligaturç & alembi- cus atque recipiens diffolvi poflint: plerumque enim hçc integra manent. Et ampullae quidem frangantur : ufui enim amplius efle non poflunt. Feces autem & fedimenta aquae fortis, id
D ; cft
'7$ LIBIR SECUNDUI. eft pars ejufdem tertia optime pulve- rata, adjedis in fingulas libras unciis quatuor nitri pqrgati in ampullam novam mittatur, additaque eadem, quae antea prodierat, aqua forti, cum fuoalembico & recipiente bene jun¬dis, lutatis & ficcatis ut fuprain for- nace deponatur, & primis quatuor horis ignis lentus adhibeatur, ifque poftea fenfim augeatur, ufque dum alembicus & recipiens albefcant & fpiritus omnestranfierint, quo tem¬pore ignis ultra ftimulandus^non eft, fed cunda refrigerari permittantur, & alembicus fimul & recipiens pan- niculis madidis obvolvatur, idque per horas duodecim ƒ & jundurae eo quo didum eft modo folventur. A- qua fortis vafis vitreis excipiatur, & vafe claufb ne optimi fpiritus exha- lent adfervetur. Haec eft ilia aqua fortis vulgo feparationis dida, quae infrafcriptis ufibus infervit. Non- nulli loco aluminis roccae vitriolum optimum,Romanum fcilicet vel aliud
iimi-
LIBER SECUNDUS.
Emile adfumunt. Utrum autemad hosufusaptum fit vitriolum, nec ne, ex eo cognofcitur, fi fricatum fuper fèrro polito, xris colorem ei tribuat: & hoc vitriolum infrafcripto modo purgatum præ alumine aquam for- tem dabit longe potentiffimam.
CAP. XXXIX.
TJt vitriolum purgetur & aqua fortù
potenîijjlma fiat.
H
A béas vitriolum optimum :
quanto enim vitriolum melius eft, tanto potentiof aqua fortis erit. Hoc vitriolum aquâ communi calida folvatur, & per triduum quiefcat.. Poftea filtretur aqua vitriolo gravis. Feces flavefcentes removeantur, eva- poretque hæc aqua. in ampullis vi¬treis, ita ut tertia tantum ejufdem pars remaneat, quæ catillis vitreatis terreis, loco frigido fervetur, & duo- decim horarum fpatio lapilli vitrioli, inftar cryftalli montanæ, colorislma-
D 6 rag-
Io LIBER SECUNDUS. ragdini, in fuperficie aquæ circa la¬brum catillorum apparebunt, & in fundo terra relinquetur flavefcens fulphurea, & huic operi minus apta. folvantur hi lapilli communi calida, & aqua folutionis filtretur evaporet- que invafis, &procedatur utfupra, Temper abjiciendo terram illam fla- vam, quæ in fundo refidet, & ter- tia vice vitriolum bene purgatum a- ptumque erit, ut aqua fortis optima & folito potentior fiat, maxime fi ni- trum bene purgatum fit.
CAP. XL.
Ut aqua regia fiat, qua aurum & me- taila reliqua dtjjolvuntur, (bio ar* gento excefto.
R
Ecipiatur aqua fortis fupradi&a, mittaturque in ampullam mino- rem vitream, atque in fingulas aquae libras dentur fall’s armoniaci pulvera- ti unci« duae, ipfaque ampulla mitta- tur in vas calida repletum, & fal ar- nao-
LIBER SECUNDUJ. 8X moniacum commota fepius aqua fta- tim folvetur > tingeturque flavo co¬lore. Addatur denuo tantum falis, quantuta diflolvere aqua poteft, & ubi jam folvere defierit aliquantifper requiefcat. Poftea quicquid limpi- dum erit lenitcr decantctur. Etenim in fundo remanere folet, quidquid terreni fal armoniacum continet: ha- bebifque aquam potentem, quae au¬rum aliaque metalJa, excepto argen* todiflolvit: idenimnonattingit.
CAP. XLl.
Ut T artarum, fex vini (hftum>uratur,.
H
Abeas tartarum vel feces vini rubri, meliorenim eft quamal- bi, idque conftet ex fruftis majoribus crafliufculis & fcintillantibus, remo¬to ejufdem pulvere, qui nulli hic u- fui effe poteft. Wittatur ita uti eft in vafanovaterrea, & fub incenfis car- bonibus uratur , ufque dum non ampliusfumet, atque cakinatum& in