per virefcit. Hæc ut magis laboriofa via fit, minufque falis reddat.cryftal- lum tarnen dabit quovis magno Prin-cipe dignam, ut inde omnis generis vafa & labores fiant. Atqué hoc meum inventum eft, cujus ego cum magna mea deledatione & felici fuc- ceffu multoties experimentum feci.
CAP. IV.
De aureo cryftaUi colore •
. obfervatio.
N
Otetur, quod fritta fale pulve- ris, cui fal tartari admiftum eft, fada, ad imbibendum auri colorem, inepta fit, nec unquam iftiusmodi color, ex ea educi poflit ; fed reliqui in univerfum omnes. Quare utau- reum colorem habeas, frittam facies ex mero fale pulveris, ut fupra puri- ficati : nifi enim hoc fiat, aureum colorem non acquires.
LIBER PRIMUS.
CAP. V.
mfoclus extrahcnili fal ex htrba^ quam fiiicen vocant, quo cryßaüvs fat à elegans fit,
P
Ifis experimentum feci.cineris herbæ cujufdam,quæ vulgo Filix vocatur, & in Tbufcia copiofe crefcir. Hæc herba virens fub’fincm menfîs Maii ad dimidium ufque Junii refe- candaeft, idque crefcente Luna & oppofitioni vicina: fummè enim tune perfe&a eft & fal reddit copiofius, magifque candidum ¬æ melio- ris, quam fi alio tempore refecetur: fi enim ficcari per fe fupraterram per- mittatur, exiguam falis minime boni copiam præbet. Refedâ ergo ut fu- pra, & accumulata, ftatim flacceffit, & fi comburatur optimum cinerem relinquit, ex quo fervatis regulis, ut fupra de fale pulveris orientalis di- dumeft , fal extrahitur purificatum & bonum, ex quo ,nec non tarfo pul- chro& bene cribrato frittam feci, quæ
quæ in patella optime percolata cry- ftallummihi dédit pulchram, lito magis dulcem. Satis enim roboris habebat, & magis quam cryftajli na- tura fert fle&ebatur. In tenuia enim fila duci poteft, quemadmodum ego iilam duci curavi. Hæc fritta aureum colorem mirum in modum reddit» tantum ne fal tartari addatur, ut fu* pra annotatum eft ; & aureus ille co-lor, quern hoccryftalli genus reddit; multofefeexeritvenuftius, qtiamîn eryftallo ex fale pulveris orientalis fada, & ex eodera non minus, quant hoc priore omnis generis vafa fieri poflunt.
CAP. VI.
(JWodus parandi (dlaliud, ex quo cry «•
fiaüus fit ftupenda fui*
chritudinû,
"pAretur fccundum prçdi&amme- JL thodum cinis ex filiquis & culmis fàba-
fabarum ficcatarum, excuffis antea fabis, & ex hoc cinere, fervato eo- dem, ut in fale pulveris orientalis or- dine , 61 extrahitur admirandum, quod cum tarfo candido & bene cri- brato, ut fupra fusé di&um eft, frit- tarn nobiliffimam, & cryftallum red- 'ditelegantiffimam. Idemfietexci- nere braftics, & rubi fpinofi, qui morosfert, nec non cinere fcaporum panici, juncorum item atque canna- rum paluftrium, multarumquealia- rum herbarum, quç fal fuum dabunt, ex quo fritta more folico fada cry- ftallosreddet formofiflimas, ut cu- riofus quifqueexperiri poterit. Lon¬ge enimplus experientia docet quam diuturna ftudia.
CAI»«
CAP. VII.
Sal ex quo cry ft alius fit Is
vcnufta fit.
E
Xtrahatur fal ex cake muraria & depuratum admifceatur fali pul¬veris orientalis ordinatii, ad rationem librarum duarum in centum: id eft librae duae falis calcis addantur ad falls pulveris ut fupra fadi, libras centum. Ex hoc fale ita mixto,ordinario more fritta fiat, mittaturque in patellam ut purgetur, quemadmodum poftea dicetur, ubi de modo facienai cry¬ftallum cryftallinam & vitrum com¬mune agetur: ita enim cryftallum habebis laps venuftam & pulchram.
CAP. VIII,
Modus faciendi frittam ordinariam, ex pulvere fcilicet örä»teÄ,rochetta & SodaHifpanica.
à ô LIBIRPRIMUI.,
trum fit. Ututenim vel citracalci- nationem liquefcercnt, & in vitrum abirent, id tarnen non fine difpendio temporis & faftidio magno fuccede- ret. Quare inventa ratio eft, ut frit* ta in fornace, vulgo calcaria di&a calcinetur. Etenim ubi bene calci- nata, & pondus materialium juftum fuerit, habita fcilicet ratione bonita- tis Sodae > in olla celerrimè funditur & miré purgatur. Fritta quæ ex pul-
• vere fit, vitrum candidum, fed com-mune dabit. Fritta quæ ex röchet ta, fèd orientait’fit, vitrum datformo- fiflimum, quod cryftallinum voca- tur. Soda Hifpanica ututraagisun- guinofà plerumque fit, vitrum tarnen minus candidum, minufque formo- fum reddit, quam rochetta orienta¬les. Semper enim aliquid ex cœruleo trahit.
Ut ergo fingula rite præparentur, pulvis cribretur cribro anguftiore, & quæ non tranfeunt minutiæ, in mor- tario lapideo, nec aliter, tundantur, ne
LIBER PRIMUS, id
necolorem attrahant. Idem dero-* chetta & foda, fed feparatim fiat, id- queagatur, ut omnia benetundan- tur, tranfeantque per cribrum angu- ftum. Etenim ut vulgarevitrariorum proverbium fert, in cribro angufto & lignis aridis fitum eft omne aecus fornacis. Qualis ergo cunque Sodas quantitas detur, libras centum So¬das, exempli gratia, requirunt ordi- narie libras oftuaginta quinque ufc quead nonaginta tarfi, quern iecun- dum ea, quae de cry ft alio di&a funt, neceffum eft fubtiliter tundere in mortario lapideo, non alio, & turn demum trajicere per cribrum angu-- ftumj idque ea quantitate, quam bo- nitas & pinguedo fodae requirit, de qua experimento tibi conftare debet, ut in arte notum eft. Arenas poftea, & maxime illius, quae in Hetruria &: Arni valle nafcitur , tarfoque pin- guior eft, & plus falis continet, Tem-per librae fex vel odo in fingulas cen-tum libras dantur. Haec tamen arena B bene
Lim PRIMUS. tj
reat, ut tarnen flavedinis nonnihil fe-cum ferat. Diutius autem quam per boras quinque frittam calcinare licet. Quanto enim plus agitata, quanto- que melius cälcinata eft materia , tan- to in olla folviturcitius, & aliquan- to diutius in calcaria permanens de¬ponit confumitque rudern illam fla- vedinem, quam fecum vehit, vitrunt- que magis purgatur. Exemta jam e fornace frittä, ita ut eft calida & igni- ta , tribus vel quatuor modiolis fri¬gid« perfunditur, & aliquanto poft in loco hümido frigidoque feponi- tur. Lutum autem quod fuperat, cum fal corificitur, ut plurimum in eadem vafa immittitur , qüibus lixi¬vium pulveris continebatur, ädje&a- que communi aqua, quicquid per il- lud lutum paulatim reftagnat, fub- miffis 'catinis excipitur, & lixivium fatis acre praebet, quod ubi fubfidere & clarefcere coepit, feorfim fervatur, eoque fritta per intervalla confpergi- tur qu«‘ quidem fritta loco humido A 2 accu«
14, LIBER RRIMUS*
accumulata, atque hoc lixiyio per duos vel tres, aut quod melius eft plures menfes confperfa, lapidis in- ftar concrefcit, utligoneopus fit ad difFringendam illam, atque tunc pau- cisadmodum horis in olla liquefcit, vitrumque reddit candidiffimum, & cryftallo fere fimile. Lixivium enim illud fal ei fuum largitur, cuj us hie ef- fe&useft. Quod fi lixivium iftius- modi ad manum non fit, aqua'com- muni confpergatur, quae ututeafdem quas lixivium vires non habeat, utilis ramen eft, & fufionem promovet. Et fritta quidem fern per fpatium ali¬quot menfium requirit: augeture- nim ea ratione, minus lignorum ab- fumit, vitrumque reddit magis candi- dum & operi aptum.
CAP. IX.
Cryftallum peffeftijfirnam facere.
R
Ecipe frittam cryftalli, fedulo, &ad normam eorum, quae in prin-
LIBER PRIMUS, »ƒ
principio diâa funt, fadam, earn que in oïlam conjice, femotis qus colo¬res continent ollis aliis : fumus enim metallorum, quibus major colorum pars conficiturçcryftallum reddit de- formem & pallidam. Ut autem Can-dida, fulgens & venufta fiat, fritts in ollam demifis tantum magnefis da » quantum oils magnitudo & ca- pacitasrequftit, id quod inillorum qui vitra confiant experientia confi¬ait, & ab eorum munere depended Magnefiam autem intelligo Pede- montanam, prsparatam uti poftea dicetur. Fornax lignum requirit du¬rum aridumque, quale quernum. Mollioribus enim lignis quafi inter- mortua nihil agit. Prsterea necef- fum eft, ut afiidue & leniter inftige- tur, excitands flamms & fumi vitan- di gratia; id enim ad venuftatem cry- ftalli plurimum facit. Liquata benè fritta eximaturex olla, mittaturque in labrum grande terreum, frigida repletum, velin vafa ligneamunda.
B $ pro-
K> LIBER PR i M u s.
projici etenim inaquam vult, quo illud efficitur, ut Talis quoddam ge¬nus, Alcali didum, abfumatur: quod quidem fal cryftallo noxium eft, il* lamque obfcùram & nebulofam red- dit, atque incaufa eft, ut, quod fce- dumvifu, inopere ipfo fal expuat. Mittatur denuo in ollam puram, & faepius, prorei exigentia» inaquam projiciatur, ut cryftallus ab omni fi¬le libera & immunis fit: totum autem hoc negotium à peritia vitrarii depen¬ded lnde per quatuor vel fex dies bulliat, ac quam id fieri poteft mini¬me ferro* moveatur, Temper enim tin- duram ejufdem nigricando reci pit. Ubi jam exada & clara fuerit > vi- dendumeft, fatifnemagnefiaeconti- neat, ac fi aliquid ex viridi colore tra- here videbitur, magnefiæ plus ad¬dendum eft : animaavertendo, ubi cryftalium quçrimus formofam, Tem¬per adhibendam efle magnefiamPe- demontanam, ut Mcraniût : quaee- nim exThufcia & Liguria advehitur,
plus
LIBER PRIMUS. Vf
plus ferruginei coloris continet, ac nigrum Temper opus reddit, ideoque vitrarii Pedemontana Temper utun- tur, ut qua meliorem non agnoicunt. Parcè autem & cum judicio addenda eft magnefîaj colorem enim cryftallo tribuit ferrugineum, qui tandem in> nigrum Régénérât, eidemque fplen- dorem detrahit. Additâ magneftâ vitrum bulliat, ufque dum colorem acquirat clarum & fulgentem. Pro- prium magne (LE in débita quantitate adhibitæ hoc eft » ut ablata rudi viri* ditate cryftallum perficiat, eique can- didum Tplendorem tribuat. Parce igitur & gradatim adhibendaeft, ne cryftallum corrumpat: totum autem hoc negotium à diligentis & ingenio- fi artificis peritia dependet, nec pon¬dus aut menTura certa dari poteft. Ubi jam cryftallum habueris exa- dam limpidam & formôfam, id age, ut fine interruptione in taliavaTavel opera formetur, quæ tibi quam ma¬xime arrident, minore tamenquarn B 4 in
in elaborando communi vitro igne, fed maxime lucido, & ex lignis durio- ribus&aridis,finefumo. Inftrumen- taautem ferrea, quibus operarius uti- tur,munda& politafint,advertendo, necollumvel extremitas vitri, qua cannæ adhæret, in ollam cryftalli projiciatur, Temper enim aliquid Ter- rei colon’s fecuro trahit, quod cry¬ftallum vitiat. Hoc ergo fpecialiter notandum, & particula ilia vitri, quç cannæ annexa fuerat, in ollam vitri communis conjicienda eft, unde mi-, noris momenti vafa conficiuntur, quibus hoc nihil obeft. Atque hie modus eft elaborandt cryftallum, quo Temper ufus fum.
CAP. X.
XJt cryfiallinum & vitrum candidum,
alias vitrum commune di-
Bum fiat.
Çlfrittam pulvere fa&am in ollam O miferis, vitrum habebis candi- dum
LIBER PR IM US.
dum & pulchrum , quod vitrum commune vocatur. Quomodo au- tem fritta expulvere & rochetta fiar, fuo loco perTpicue demonftratum eft. Quod fi frittam rochetta fadam adhibeas, vitrum habebis pulcherri- nium, quod medio inter vitrum commune & excodum, Bollito di- dum, loco eft, & cryftallus vocatur. Pornax Temper calefiat lignis durio- ribus & ficcis, cavendo fumum, qui Temper noxius.eft, & nigrumopus reddit. Vitro, tarn communi, quam cryftallino Tua dofis, & Tua magnefiae Pedemontans praeparatae pars detur, ut de Bollito vel cryftallo aidum eft, & pulchrum evadet. Magnefia enim - quicquid viriditatis habent aufert. Cryftallinum Temper in aquam pro- jiciendum eft, & vitrum habebis can- didum & TpecioTum.Idem vitro com¬muni fieri poteft, utperTedum eva- dat. Inde in ollam redeant more To- lito> & ubi purgata Tuerint, elaboran- da Tunt, prout uTus poftulat r notan?
. B $ ‘ do,
3» LIBSR PRIMUS.
do, projecfcionemioaquam in unius- cujufque arbitrio fitam efle, & oroit- ti, fi voles, pofle : at verô fi vitrum folito formofiusdefideras, neceflaria eft : praeterquam enim quod vitrum redditcandidum , etiam hoc ei prae- ftat, ut calcinetur & bene purgetur, minufque puftularum habeat. Ani- madvertendum etiam quam maxime hoc eft, fi libris centum cryftallini totidemque communis vitri, fingu- lis feorfim, libras decern falis tar- tari purificati addideris, vitrum ef- ficies & cryftallinum citra controver- fiam folito elegantius & operimagi; aptum, cavendo ne in cryftallinum projicias extremitates illas vitri, quae cannæ ferreæ adhærent ; Temper e- nim colorem nigrum progenerant, ideoque in vitrum commune proji- ciuntur. fal tartari addendum, inte- rim, dum fritta fit, mifcendumque cum tarfo vel arena, & cum pulvere vel rochetta cribrata, frittaque more folito paranda eft. Modus autem pu-
rificandi in hos ufus fal tartari, is eft, qui fequitur.
CAP.XÏ.
tÆïàf tartari purificetur.
TV Ecipe tartarum, vel grumos virii JXrubri, craffiores, non pulvéru¬lentes, eofquein ollisierreis inter ac- cenfos carbones ure, üt in nigram cab- cemredigantur, omnifque pingüedo abfumatur,. ac jam albefcere inci- piant, albitamen nondum fine, id enim ex re non effet. Hoc tartarum ea ratione calcinatum mittatur in va* fàterrea vitriata, & aqua com muni f epleta, bulliatque ad ignem lentum, ita ut horis duabusquarta pars aqux abfumatur. Tunc auferatur ab igne, & aqua refrigefeens, ubi indaruit, deçantetur & acre lixivium dabit. Impleantur vafa , quibus reliquiae tartari continentur aqua commurii, bulliantque ur antea, idque répéta- , tur » ut falfi nihil in aqua remaneat,
- B 6 quo