DERDEN ARTIKEL.
VAN HET ZÜYVEREN, AFKOKEN EN BLEEKEN
DER GEDRUKTE KATOENEN.
82.
Naer dat de stukken Katoen gedrukt zyn , moeten zy ten minsten vier-en-twintig ueren droogen , eer zy mogen afgekokt worden ; en hoe langer zy droogen, hoe meer de kragtder bytende zouten zig vereenigt met de zelfstan¬digheyd van het Katoen , en vervolgens hoe vaster en schoonder de Conleuren zullen te voorschyn komen, en meer wederstaen aen de magt der lugt en zonne : daerom is het zeer noodig dat de gedrukte stukken , die lan¬gen tyd moeten liggen, eer zy afgekokt wor-den , over eene heete stove gehaelt en in eene drooge plaets geleyd worden; want de stukken niet t’eenemael gedroogt, of in eene vogtige plaets geleyd zynde, is ’er groot ge- vaer , dat de verscheyde Couleuren door de vogtigheyd in een zouden vloeyen , en alzoo onverwagte plekken te voorschyn brengen.
83.
Eer dat nu de stukken, aldus wel gedroogt, mogen afgekokt worden, moeten zy eerst wel gezuyvert worden van den Ameldonk en de Gomme , waer mede de Couleuren opgedikt zyn; anders kan de Mékrap haere kragt niet overal gelyk uytschieten , en de zelve doen vereenigen met de kragt der zouten , inge¬dronken in de katoene zelfstandigheyd : ook
zoude de rest van het Couleur, zig bevindende •
in
}•
p
KATOEN.DRUKKER. 3$ in den Ameldonk of de Gomme , zig vereeni- gen met de beste kragt van de Mékrap, waet door de Couïeuren in het Katoen duyster en dood zouden te voorschyn komen ; daer en- boven zoude geheel den witten grond kon- nen bedorven en met vele plekken bevlekt worden. Deze zuyvering geschied op de vol¬gende wyze :
84.
Doet in eenen ketel, daer toe bezonderlyk bestemt, water tot een vierde van vol; roert ’er in eenige emmers Koe-drek ; doet dezen pap heet worden , zoodaenig dat gy ’er uwe hand in kont verdraegen; laet dan stuk voor stuk over eenen haspel stillekens over en weer passéren , twee of dry mael, volgens begeirte ; laet het dan op eenen stok afloopen, en werpt het aeustonds in ’fe koud loopende water, in dezen heeten pap worden den Ameldonk en de Gomme los en slap; en aeustonds in het water geworpen zynde , scheyden zy zig ge- maklyk van het Katoen, Spoelt en klopt nu deze stukken twee of dry mael , gelyk gy gedaen hebt naer het Vitriol water , tot dat zy wederom zoo zagt en zuyver zyn als zy waeren voor dat-ze gedrukt wierden.
85.
De stukken aldus wel gezuyvert zynde J knoopt gy ’er op de hoeken met letzen aen een, thien , twaelf, zesthien, of twintig, vol¬gens de grootte van den ketel , waer in zy de Mékrap moeten passéren. Deze werking moet geschieden met de grootste voorzigtigheyd en
E
«6 DEN VOLMAEKTEN oplettendheyd , en besfiert worden door eene« Werkman die zyn arnbagt wel verstaet; want als men in deze werking mislukt, is het Cou- leur verloren, Druk verloren, Mékrap verlo¬ren , en het Katoen is nergens toe goed, als om donker Bruyn of Zwart geverft te worden, eu te dienen voor voeyering. Let dan wel op, en werkt op de volgende maniere,
86.
Den ketel tot dry vierde opgevolt zynde met het schoonste en zuyverste Rivier-water , ontsteekt het vuer daer onder; en als het water bloed - lauw begint te worden , stort ’er de Mékrap in , dry of vier ponden voor ieder stuk , metende vier- of vyf en-twintig ellen , en ook wel vyf of zes ponden voor ieder stuk, volgens de zwaere gronden. De Mékrap t’ee- nemael gebroken zynde , roert die wel om ; en de stukken , op eene tafel geplaetst by den ketel, moet gy zeer gouw over den has¬pel haelen, altyd wel onder stekende, tot dat zy alle in de Mékrap doornat zyn : trekt dan het vuer agterwaerds , en haelt de stuk¬ken twee of dry mael stillekens over en weêr. Steekt het vuer wederom onder den ketel , en laet het stillekens branden ten tyde van eene halve uere , de stukken altyd stillekens over en weêr haelende , en de zelve wel met eenen stok van twee kanten onder stekende, De stukken op deze wyze overgehaelt zynde, ziet gy met vermaek allengskens alle de Cou- leuren te voorschyn komen, waer door gy oordeelt dat de Mékrap haere kragt vereenigt
KATOEN-DRUKKER. 37 heeft met de kragt der ingedronkene Zouten, die zig eerst vereenigt heeft niet de katoene zelfstandigheyd, De stukken ontrent eene uere in deze gesteltenis geweest hebbende , mogt gy het vuer wel opjaegen , om den ketel te doen koken, de stukken wat gouwer overhae- lende : ziende dat den ketel begint te koken, laet den lesten eynd ook in den ketel komen, en laet de stukken vyf of zes minuten koken , altyd wel onder stekende langs alle kanten : I draeyt dan eenen eynd om den haspel, en wind alzoo alle de stukken daer op, terwyl eenen anderen het vuer van onder den ketel trekt. Laet dan stuk voor stuk afloopen , de knoopen en letzen losmaekende , en draegt het aenstonds naer hetloopende water , om twee of dry mael wel gespoelt en geklopt te worden.
87.
De stukken aldus gezuyvert zynde , legt gy die op den meersch te bleeken , met den ge« drukten kant tegen den grond; welke gy acht, thien, twaelf, zesthien of twintig dagen laet liggen, tot dat gy oordeelt dat den grond wit genoeg is: neemt'ze dan op, spoelt-ze en klopt- ze eens ; hangt-ze te droogen, doet-ze kalan¬deren , en zy zyn gereed om te verkoopen.
88.
De stukken afgekokt zynde, doet gy den tap van den ketel open, en laet het Mékrap- ’ zap loopen; gy spoelt en kuyscht den ketel uyt, en gy doet ’er schoon en versch water in, om twaelf of zesthien andere stukken af ie koken op de zelve manier®.
33 DEN VOLMAEKTEN
89,
Deze afkoking is voor de Patenazen , Twee- Coulenren en gemeene Halsdoeken; raaer de dobbel violette Gronden en Chitzeu , in welke bynaer geen wit over blyft, zyn zoo gemak- lyk niet om met d’eerste mael te konnen af- gekokt worden, en de Gouleuren in den eer« sten graed te voorschyn te doen komen, om dat alle de gatjens van het Katoen, door den overvloed van Ameldonk en Gomme , zoo- daenig gestopt zyn , dat het bynaer onmoge- lyk is de stukken in het Koeyen-drek-water t’eenemael te zuyveren. Om dan met zeker- heyd te werken en aen alle de Couleuren den betaemelyken glans te geven, moeten de stuk¬ken eerst gesmet worden op de volgende wyze:
90,
Doet de zelve hoeveelheyd water in den ketel die gy gebruykt om af te koken ; werpt ’er voor ieder stuk een pond of een pond en half Mékrap in ; passeert de stukken over den haspel , gelyk gy doet in het afkoken , ten tyde van eene halve uere ; maekt het vuer dan wat grooter , tot dat het Mékrap- water zoo heet word , dat gy ’er uwe hand gemaklyk kont in houden; draeyt ’er de stuk* j ken dan op den haspel uyt ; draegt-ze naer het loopende water ; kiopt-ze en spoelt-ze als vooren : gezuyvert zynde , knoopt-ze weder aen een, om afgekokt te worden. Laet het water uyt den ketel loopeu ; kuyscht hem uyt; doet ’er versch water in, en kokt de stukken af ais vooren , met dry of vier ponden Mékrap
KATOEN-DRUKKER. S9 voor ieder stuk. Door deze werking word den grond van het Katoen heel gezuyvert van d’over- geblevene deelkens Ameldonk en Gomme , en men is zeker dat de Coulemen in de afkokingde uytterste volmaektheyd en helderheyd zullen bekomen.
91.
De ondervinding heeft my geleert, dat, hoe schoonder en zuyverder het water is , hoe schoonder en levendiger de Couleuren zyn : daerom zal eenen voorzigtigen Fabrikant het water om af te koken nemen nyt eenen stilstaenden put of gragt, daer het water zny- ver en klaer, en , om zoo te zeggen, geteirt is ; daer alle de vuyligheden op den grond gezonken zyn, die men doorgaens bemerkt in alle rivieren, welkers water altyd min of meer geroert en vermengelt is met een oneyudig getal onzuyvere en vuyle deelkens,
92.
Ts ’t dat ’er naer de afkoking zig eenige
roode plekken vertoonen, gy moet deze met
eene dikke witte Zeep-looge bestryken , als
de stukken op den meersch liggen: hier door
zullen deze plekken saemen met het Mékrap-
rood door de kragt van de lugt verdwynen.
*
93.
Naer dat de stukken eenige dagen gebleekt hebben , en dat men ziet dat den rooden Mékrap-grond niet genoeg verdwynt, den bes» ten middel is de stukken van den meersch op te nemen, die eens of twee mael wel te spoe¬len en te kloppen, en weder op den bleek te
PEN VOLMAEKTEN leggen : daer door zal den grond zoo helder wit worden, als of zy de Mékrap noyt gepas- seert hadden,
94-
Het Katoen, bestemt voor Merdoye en vast Geel , word afgekokt op de volgende wyze (zie numeris 56 en 5y). Neemt voor ieder stuk Katoen van vyf. en. twintig ellen, zes, acht, of thien ponden Wouwe, volgens den zwaeren of ligten Dessein ; kapt den struyk of wortel af; doet het bovenste , in pakskens gebonden , in den ketel; giet ’er zoo veel schoon Rivier water in-, dat alle de Wouwe onder is: en om die te beter te doen onder blyven , legt ëy 'er van hoven een raem op, gemaekt van wit hout, dat geen boenende zap in zig heeft: gy doet den ketel eene uere koken ; gy neemt dan de Wouwe daer uyt; gy spoelt- ze in eene kuype , in een weynig schoon Rivier-water; gy giet dit spoelzel in den ketel by het geel zap , en gy laet den ketel koud worden, ls ’t dat gy oordeelt dat ’er te wey¬nig zap is om alle de stukken door te passé¬ren , giet ’er een weynig versch water by. Als het zap zoo koud geworden is dat het nog lauw is, passeert de stukken op de zelve ma- niere in dit Wouwe-zap, gelyk gy doet in de Mékrap (zie n°. 86 ); zoo nogtans dat gy de stukken geene vyf of zes minuten moet laeten koken , gelyk in de Mékrap; want als gy ziet dat de Couleuren hunnen vollen graed hebben , mogt gy ’er de stukken uyt draeyen , spoelen, kloppen en op den bleek
KATOEN-DRUKKER, 41 leggen, niet het Couleur tegen den grond, geiyk de andere afgekokte Katoenen.
95,
Op deze maniere kont gy vast Geel en vast Hout couleur maeken in de Katoenen en Doeken die alreeds de Mékrap gepasseert heb¬ben, te weten: alwaer het Schets-rood op het Violet valt, zal het schoon Hout-couleur mae- ken , hoog of leeg , volgens den graed van het Violet; en het Schets-rood zuyver maekt schoon Geel. Van gelyken kont gy vast Oranje mae¬ken in verscheyde graeden , als gy het Schets- rood doet vallen op het afgekokt Rood.
96.
In diere Chitzen en Doeken kont gy het vast Geel, het vast Hout-couleur en het vast Oranje nog op eene andere wyze maeken. Doet in deu ketel een pond , twee of dry, volgens de zwaerte van den Dessein, voor elk stuk , fyn gestampte fransche Beziën; giet ’er voor elk pond Beziën acht pinten schoon Rivier-water in, en doet hem eene goede halve uere ko¬ken : trekt het vuer dan uyt, en laet den ketel koud worden. Is ’t dat gy oordeelt dat ’er geen zap genoeg is om de stukken door te passéren , doet ’er nog een weynig versch wa¬ter by. Als het zap nu lauw is, passeert ’er de stukken door op de maniere als vooren ( zie n°. 94), wel oplettende dat gy ’er de stukken uyt draeyt, eer het begint te koken, ’t en waere dat ’er in den Dessein niet anders dan Geel, Oranje en Hout-couleur waer; als¬dan mogt gy de stukken dry of vier minuten
42 DEN VOLMAEKTEN laeten koken , om aen de Couleuren eene grootere standvastigheyd te geven,
97-
Gy verstaet wel, dat gy op de zelve ma- niere op het zelve stuk Katoen kont voor den dag brengen alle slach van Merdoye met Rood en Pars,
98,
Zommige Fabrikanten in Engeland en Zwit-serland , om schoon schetterende en levendig Rood te hebben, passéren de stukken door de Cochenille , op de volgende wyze : zy koken in eenen aerden pot een half pond Cochenille in thien pinten Rivier-water den tyd van eene halve uere ; zy gieten dit zap in den ketel; zy doen ’er voor elke pinte vier*en-twintig pinten versch water by , en zy passéren de stukken daer door op de maniere aengewezen n 0.86.
99-
Aen de Chitzen en fyne Katoenen, die tot eenen hoogeren prys verkogt worden , word gemeenlyk eenen glans of luyster gegeven : dit geschied op de volgende wyze. Neemt een pond Ameldonk , of meer , volgens de menigte der stukken die gy wilt passéren; wel gebro¬ken en geroert zynde in vier pinten Rivier¬water , doet hem koken als eenen gemeenen styf-pap ; mengelt hem dan in eene kuype, met vier of vyf emmers water, volgens de styfte die gy geven wilt, Naer dat de stuk¬ken van het laetst ingevult Couleur gespoelt, gezuyvert en uytgevrongen zyn, maekt-ze in dit styf-water doornat; vringt-ze uyt boven
KATOEN-DRÜKKER; 43 Se knype, dat ’er het sfyf-water weer in valt; hangt-ze te droogen , en gedroogt zynde , doet- ze den luster passéren.
100.
Indien ’er in het Katoen eenige Conlenf- plekken gekomen waeren, gy kont die weg¬nemen op de volgende wyze: doet eene hand¬vol Zuerkel uyt den meersch in eenen p >t met sterken Azyn , stopt hem toe en laet hem staen trekken, tot dat de Znerkel rot en geel is ; doet hem dan een half kwartier uers ko¬ken ; zet hem van het vuer , en roert ’er ia voor elke pinte nats eene once geeSt van Vi- triol en eenen lepel of twee Citroen zap. Op dat dezen liqueur niet zoude vloeyen , roert ’er wat witte of bruyne Zeep in, en bestryke de plekken met een peuseelken, als de stuk¬ken nog op den bleek liggen,