Eerste bemerking, over de desseinen of teekeningen
Eenen Teekenaer moet altyd tragten in alle zyne Teekeningen , zoo veel mogelyk is, de Natuer te volgen , en wel bezonderlyk in do Bloemen: hy mag noyt op eenen en den zel- ven stam Bloemen van verscheyde slach stel¬len, en in de zelve Bloem niet meer Couleu- ren als de Natuer vereyscht: by vootbeeld , in eene Rooze niet anders als Rood; in eene Jacinthe niet anders als Blauw; in eene Jon- quille niet anders als Geel : inTulipen, Pot- bloemen enz. mag hy verscheyde Gouleuren, volgens zyn goeddunken , saemen stellen en te verdeden. Men heeft alfyd ondervonden, dat de Katoenen, Chitzen en Doeken, die meest de Natuer volgen en wel gedrukt zyn, de eerste en meeste verkogt worden. Met een woord, eenen Teekenaer moet altyd zoeken de schoone eenvoudigheyd ; dat de voorwer¬pen wel konnen ondêrscheyden worden ; dat’er in iederen Dessein tnaer een bezonder voor-werp zy, welk de overhand heeft, en dat alle de andere ligt en als toegegeven zyn , om den Dessein op te helderen. Ten lesten , eenen Teekenaer moet zyne Couleuren wel verdee- len , om den Plaetsnyder , den Drukker en den Colorist niet te verwerren.
Tweede bemerking, over het graveren OF PLAET-SNYDEN.
De Druk-plaeten konnen gesneden worden in verscheyde soorten van hout; maer het beste en meest in gebruyk is het Peiren-hout, dat ten minsten twee jaeren gedroogt is. De plan¬ken, in het vierkant gezaegt , moeten schoon en elfen geschaeft worden, zonder weeren en ten minsten eenen halven duym dik zyn. Deze vierkante planken moeten tegen draed gelymt worden aen drooge vierkante valen- cynsche ol eeke planken. Eenen Plaet-snyder moet bezonderlyk voorzien zyn van goede Gou- zen en Sny meskens; en die volgens de regels van de konst wilt werken , snyd eerst geheel zyrie Plaet, eer hy die uytsteekt of uytkapt; dan is ’er zoo groot gevaer niet van eenig« »tukskens al te breken.
KATOEN-DRUKKER,
DERDE BEMERKING,
OVER HET DRUKKEN,
De Druk-tafels moeten ontrent zes voeten
lang , twee voeten breed , cn ten minsten eenen halveu voet dik zyn : zy moeten van hard , kloek en droog hout zyn , schoon effen en ge- lyk geschaeft , en ondersteunt door dikke en kloeke voeten ; zoo dat zy eenen zwaeren en onbeweeglyken blok maeken. Zommige Fa-brikanten nemen blauwe of marmere steenen , schoon effen geslepen, en gestelt op kloeke houtene voeten : deze zyn ook de beste , om dieswiile dat zy noyt krimpen , nog kreus worden, en vervolgens altyd gerust en onbe- roerlyk blyven staen. Iedere Tafel moet over¬dekt worden met een dobbel wolle laken , of fyne sargie, wel gespannen, en bezonderlyk op de vier hoeken wel vastgemaekt. Men keert deze dekzels naer maete dat zy vuyl en hard worden van het Couleur. Men doetze dan af, men laet-ze weeken in water, men spoeJtze, men klopt-ze en men hangt-ze te droogen, om wederom te dienen als vooren. Nevens elke Druk-tafel moet eene andere Tafel ge- steit worden , gemaekt van enkele planken, waer cp den Bak moet staen , uyt welken den Drukker het Couleur neemt met zyne Plaefe. Deze Tafel, met den Bak daer op , moet on¬trent van de zelve hoogte zyn als de Druk- tafel. Deze Bakken worden gemeenlyk gezaegfe van de twee kanten van een Wyn-stuk, Den boord van deze Bakken moet boven den bmn
de hoogte hebben van ten minsten eenen hal- ven voet. Men vult deze op met Dryf-couleur tot de helft : dit Dryf-couleur is eenen dikken pap van slegte Gomme, of den overschot van alie de opgedikte Gom-couieuren, In dezen Bak, op het Dryf couleur, zet men den Chassis of Teems, waer uyt den Drukker het Couleur neemt met zyne PJaet, om te drukken. Deze Chassis of Teemzen worden gemaekt van. fcoeken-houte banden , op welke men wel spant laken met kleyne nagelkens, en men bestrykt het laken van bnyten met afgebraeden Ver- kens-vet, dat niet gezouten is : dit is om te beletten dat het Dryf-couleur door de gafjens Van het laken zig vermengde met liet Druk- couleur. Den Chassis om Zwart of Rood uyt te schetzen , word alderbest gemaekt van fyn zwart of ander laken , dat half versleten is. Men moet wel opletten, dat men uyt den Chassis, die dient voor ’t Zwart, geen ander Couleur drukt; en het is zeer geraedzaem en voorzigtig, dat men voor ieder Couleur eenen bezondereu Chassis heeft, om de Couleuren schoon , helder en natuerlyk te hebben. Naer dat eik Couleur gedrukt is, moet den Chassis schoon gewasschen , uytgespoelt en te droo- gen gehangen worden in eene piaets daer het niette heet is, of daer de zonne niet scbynt; want het vet zoude smilten en in het laken dringen , en den Chassis zoude nergens meer toe konnen dienen. Het Couleur met Amel- donk opgedikt, word met eenen Borstel inden Chassis gestreken ; maer vo: r het Gomme-
KATOEN-DRUKKER. 47 «onleur gebruykt men Strykers, gemaekt van Hoede-stoffe, twee of dry dobbel aen een ge- naeyt, in de gedaente van eene band , en aen een bloksken genagelt. Boven iedere Druk-tafel moeten ten minsten dry Rol-stokken geplaetst worden, om de gedrukte stukken over te hae- len. lederen Drukker moet eenen Jongen heb' ben om het Couleur te stryken, eiken keer dat hy met zyne Plaet het Couleur genomen heeft, en om te helpen het Katoen verleggen, als de Tafel vol gedrukt is.
In de Druk-kamer moet eene Stove staen, en wel twee, indien ’er vele Drukkers wer¬ken ; welke Stove sterk moet branden , zelfs in bet heetste van den zomer, om de Couleu- ren zoo haest mogelyk te doen opdroogen; want, hoe gouwer de gedrukte Couleuren op het Katoen droogen, hoe netter en zuyver- der de Desseinen onderscheyden worden, en hoe min gevaer ’er is dat de Couleuren zullen vloeyen.
Al het geen gezeyd is van de Drukkers, moet ook verstaen worden van de Invulders, welke bet Blauw, Geel en Groen drukken, naer dat de stukken afgekokt en gebleekt zyn.
Het zwart Couleur word bynaer altyd eerst gedrukt, en dezen druk wordgenoemt de Schets, of eerste Gedaente. Indien’er in den Dessein geen Zwart is, schetst men met het eerste Rood. De schoonheyd en gelykformigheyd van geheel het stuk Katoen hangt af van de gelykheyd der Schets ; zoo dat de grootste konst van den Drukker bestaet in de handig- heyd van een stuk Katoen gelyk te schetzen. Alle de andere Couleuren worden niet Invul- ders of met Grond-plaeten gedrukt,
In gemeene Chitzen, Katoenen en Doeken, waer in zeer weynig Blauw, Geel of Groen komt , is liet profytiger die Couleuren met penseelen in te schilderen, het welk meesten deel geschied door Vrouwlieden ; maer in diere Cnitzen met hout-couleure gronden en schoone Doeken, is het voordeeliger met plaetjens in te vullen.
VIÉRDE BEMERKING.
Al het geen in deze Verhandeling gezeyd is van het Katoen, moet ook verstaen en toe¬gepast worden aen het Lynwaed , Rollé, Di- met, Piqué enz.; het eenigste verschil is in de hereyding: vermids deze stoffen dikker, harder en stuerder zyn als het Katoen , word ’er eene sterkere hereyding vereyscht om de zelve tot eene genoegzaeme en behoorlyke zagtheyd te brengen. Deze werking kont gy doen op de volgende wyze. In het water dat bestemt is om het Lynwaed , Rollé enz. in te laefen weeken, kont gy eenige ponden Gruys of Zemelen roeren , en de stukken eenen dag of twee langer laeten weeken. Naer dat zy wel geklopt en gespo.elt zyn , kont gy de zelve door eene Potasch • looge , of door eenen pap van Koeyen - drek passéren , en dan eenigo dagen op den meersch te bleeken leggen: dan wederom geklopt en gespoelt zynde, doet gy* ze door het Vitriol-water passéren, ’t welk gy K ATOEN-DRÜKKER. 49 • enige graeden sterker kont maeken als voor het Katoen. Naer de afkoking kout gy de stuk¬ken op den bleek van tyd tot tyd omkeeren met het Couleur omhoog, en de zelve alzoo eenige neren op den dag laeten liggen’, om het Mékrap-rood te beter te doen uytbleeken. Dit laetste moet gy alle dagen onderhouden in de katoene Doeken , die langs beyde kanten gedrukt zyn.
Het zyn ook de zelve Couleuren, de zelv» bereyding, de zelve afkoking, met een woord, bynaer alle de zelve werkingen voor de gens die met het Mechanik drukken, *t welk eenige Fabrikanten reeds met goed gevolg gebruyken.
Bemerkt in het algemeen, dat de pratyk, zoo in het maeken en opdikken der Couleuren, als in het bereyden en afkoken der Katoenen, uwe beste leermeestersse moet wezen ; want ’er zyn honderde kleyne dingen , die geenen naem hebben, die men nogtans noodzaeklyk moet in agt nemen , en welke men noyt, als door de ondervinding , leeren kan. Door de oplettendheyd en proefneming zult gy in deze kunst groofe ontdekkingen doen, *T is niet te verwonderen , dat zoo vele Fa-brikanten in hunne onderneming mislukt en zig geruineert hebben; want het meeste deel begonst zonder de noodige kennis der Verwe- stoffen , Ustensilen en Werkingen, en alzoo blindelings tastende, kreegen ten lesten maer een gering dnnkbeeld van de Konst, naer dat zy groote sommen gelds jammerlyk verdompelt hadden. Andere lieten zig misleyden door . vremde en onbekende gasten , die zig uytga» ven voor groote Coloristen en Konstenaers , en welke in andere landen noyt anders geweest hadden als Gomrtiestampers of Afkokers. AI wie dan eene Katoen - drukkerye wilt opreg- ten, dat hy het volgende in agt neme. Ten eersten , tragt altyd goede Werklieden te heb¬ben, die hun ambagt wel verstaen; doch wel bezonderlyk de Plaet snyders en Drukkers , en befaelt wel hunnen daghuer-Ioon : ten twee¬den, voorziet u altyd van de beste Verwe- stoffen tot het maeken van de Couleuren , en zyt niet al te gespaerzaem in de Mékrap; want van deze hangt de schoonheyd en duer- zaemheyd der vaste Couleuren af : ten der¬den , neemt bezonderlyk ter hert om goed en schoon Geel te maeken; want dit Couleur moet , om zoo te zeggen , den luyster en de volmaektheyd geven aen de Chitzen, Katoe» nen en Hals-doeken,
E Y N D E
VAN DEN VOLMAEKTEN KATOEN-DRVKKER.