( 5i )
^===~=—==T====^)
ZEKERE EN ONMISSELYKE
MANIERE
OM VEEL-DERLEYE
COULEUREN EN INKT
TE MAEKEN,
Noodig aen alle Konstwerkers en Liefhebbers ;
BEZONDERLYK
Aen de Schilders , om in Miniature te schilderen, op Papier9 Zyde , Hout, Parkement enz,; aen de Teeke- naers , Bouwkundige 9 Beeld-snyders enz,, om de Des- seinen, Planen , Printen, geographieke Kaerten enz. te illuminéren; aen de konstige Bloem-, BKaeyer- 9 Handschoen -maekers en Tapyt -wevers enz,, om alle soorten van Zyde, Katoen, Gaeren9 Lynwaed 9 Mous¬seline , Tapisserien 9 Pluymen 9 Papieren , witte Hel¬len 9 Strooy9 Tvoir9 Marmer 9 Plaester enz. te verwen.
Door den vermaerden DELORMOIS, die het ge- heytn om deze Couleuren te maeken maer in 't licht gegeven heeft 9 naer dat hy de zelve tentyde van twin¬tig jaeren beproeft en gebruykt hadde, in de hocdac- nigheyd van Teekenaer9 Colorist en Konst Schilder.
N°. I.
MANIERE OM HET SCHOON KARMYN-
ROOD TE MAEKEN,
Neemt eene once van het alderschoonste en beste Karmyn; doet het koken in eenen nieu¬wen aerden pot met een vierde van eene pinte (of dobbel maetjen ) schoon klaer Rivier, of
G
(ƒ2 )
Regen-water. Als het vier of vyf minuten gekokt heeft, giet 'er al stillekens het twee- cn-dertigste deel van eene pinte ( of het acht¬ste van een dobbel maetjen ) geest van Sel Arnioniac in, altyd roerende met een stoks* ken van wit hout; want dezen geest doet het Couleur hoog opzwellen : gy laet alsdan den pot nog twee minuten koken ; gy stelt hem van het vuer, en gy laet hem vieren twintig «eren rusten: gy giet hem dan stillekens afin eene schoone flessche , die gy toestopt en bewaert tot uw gebruyk. Gy kokt het dik of grondzel op met de zelve hoeveelheyd water en geest van Sel Armoniac , en gy doet ais vooreu : hier door bekomt gy Roozen-rood, 200 schoon als de Natuer kan voordbrengen.
Om ’er mede te schilderen , kont gy het opdikken met arabische Gomme.
Indien gy eene grootere hoeveelheyd Cou¬leur wilt maeken , neemt het dobbel , twee dobbel, dry dobbel enz, der aengewezene In¬grediënten; het welk gy ook kont doen in alle de volgende Couleuren.
N°. 2,
MANIERE OM HET SCHOON BRUYN-
ROOD TE MAEKEN, RAER EN
WEYNIG BEKENT.
Gy hebt eene groote flessche met eenen wyden hals, gelyk de gene daer men de ge- confyte Vrugten in doet, en welke ten min¬sten zes pinten nats kan inhouden. Neemt een pond van het beste Fernambouk-hout,
( SS )
wel gemaelen, en verdeelt het in vier : legt een vierde op den grond van de flessche , en stroyt ’er eene once fyn gestampten roomschen Aluyn op ; legt wederom een bedde van Fer* nambouk hout, en daer op eene once room* schen Aluyn; en alzoo voords maekt gy vier bedden, het een op ’t ander, zoo dat ’er van boven roomschen Aluyn is. Alsdan giet gy’er Mans-pis op tot ontrent vol , die gy eenige dagen klaer hebt laeten zinken ; want het grondzel zoude het Couleur doen keeren. Stopt de flessche wel toe, stelt*ze in eene plaets daer de zonne sterk brand , ten tyde van eene maend , en het Couleur is gernaekt. Gy kont van gelyken dit Couleur maeken , al is ’t dat de zonne niet schynt, met de flessche te stel* len boven eenen lieeten oven ten tyde van eene maend. Met dit Couleur op papier te beproeven, zult gy ondervinden, dat het een schoon teer Roozen-rood maekt, en dat het in ’t opdroogen verbruynt. Het is nogtans be¬stemt om donker bruyn Fluweel-rood te mae¬ken : om dit te bekomen, giet gy het op fyne aerde tellooren of tassen , meer dan half vol;
gy mengelt daer onder het grondzel van het voorgaende Karmyn couleur, en gy stelt die in de lugt, om uyt te waessemen. Als het Couleur bynaer opgedroogt is , giet gy ’er ander op, tot dat gy bemerkt dat het Bruyn en Fluweel* rood volgens uw verlangen is.
Om’er mede te schilderen, kont gy het op* dikken met fyn gestampte arabische Gom me ; en zelfs kont gy ’er de Gomnie in roeren in
()
de tassen, als gy het Couleur doet uytwaesse- men, In het gebruyken van dit Rood kont gy ’er wat Karmyn-rood by mengelen van n°. i, en gy zult verwondert zyn over den uytinun- tenden rooden Fluweel-glans.
In het maeken van de Couleuren met Mans- pis , moet gy altyd opletten, dat deze klaer gezonken en zuyver , en niet vermengelt is met Vrouwen-pis; want deze zoude het Cou¬leur ook doen keeren en bederven.
N®, 3.
MANIERE OM HET SCHOON FLUWEEL-
VIOLET TE MAEKEN.
Neemt eene flessche gelyk n ®. 2 : in de plaets van Fernambouk, neemt fyn gemaelen indiaensch of ProvincieJiout; in de plaets van roomschen, neemt gemeenen Aluyn ; en doet al het zelve gelyk n ®. 2. Dit Violet is zuy¬ver en gelyk aen het Couleur van de Pensé» kens. Gy kont het doen trekken op het Cra- moisi, hoog of leeg, volgens begeirte, met’er een weynig Rood n ° . 2 by te mengelen , welk met dit Couleur zeer wel overeen komt, en gy zult altyd schoon Fluweel-violet hebben. Van gelykeu kont gy een oneyndig getal van verscheyde Violetten maeken , met ’er een weynig Blauw n °, 7 by te mengelen.
Om ’er mede te schilderen , kont gy het ver-dikken met arabische Gomme.
( 55 )
MANIERE OM VERSCHEYDE SOORTEN
VAN GEEL TE MAEKEN.
No. 4.
HET CITROEN-GEEL.
Neemt eene flessche gelyk n°. 2; volt die op tot dry vierde met fyn gestampte Grains d’Avignon; giet ’er op , tot een weynig van vol, klaer gezonkene Mans-pis , in welke gy hebt doen smilten een half pond fyn gestamp¬ten gemeeuen Aluyn; stopt-ze wel toe en stelt-ze in de brandende zonne , of boven eenen heeten oven, ten tyde van eene maend, en het Couleur is gemaekt. Dit Couleur moet gy niet doen uytwaessemen om te verdonke¬ren; want in den volgenden N°. hebt gy de maniere om een hooger Geel te maeken.
Om ’er mede te schilderen, kont gy het op-dikken met arabische Gomme,
No. 5,
HET GOUD-GEEL.
Doet een pond Roucour in zes pinten klaer gezonkene Mans-pis; laet-ze vyftig ueren staen trekken, en doet-ze dan eene uere lang koken in eenen grooten koperen ketel; roert 'er dan een half pond van de beste Pot * asch in, en laet-ze nog eene halve uere koken, Alsgy’er de Pot-asch in doet, moet gy met eenen stok sterk roeren; want deze doet het Couleur hoog opzwellen , en indien den ketel niet groot genoeg waer, zoude het Couleur overloopen. Stelt den ketel alsdan af, en laet hem twaeif
C sc )
ueren rusten; giet het Couleur dan stillekens afinflessehen , die gy toestopt en bewaert tot uw gebruyk,
Otn ’er mede te schilderen, kont gy het op¬dikken met arabische Gomme.
N°. 6.
ANDER GOUD-GEEL.
Neemt eene once Gomme laqué , zeer fyn gestampt; het thienste van eene once Draeken- bloed , en het thienste van eene once Curcuma, ook beyde in poeder gestampt; roert dit al tc saemen in een dobbel maetjen geest van Wyn, en laet het vier-en twintig ueren staen trekken in een flesken met eenen langen hals; stelt het dan in het bad Marie dry of vier ueren lang , om alles wel te doen ontbinden , en den geest van Wyn te doen uytwaessemen : beproeft dan met eenen druppel of twee op witte Zyde , of het Couleur niet vloeyt : is ’t dat het Couleur nog vloeyt, stelt het flesken wederom in *t bad, om den geest van Wyn nog meer te doen uytwaessemen, tot dat gy bemerkt dat het Couleur niet meer vloeyt en dat het eenen fynen trek kan uytstaen.
Dit Couleur kan alleenlyk opgedikt worden met Gomme laqué , en men moet het alleen gebruyken; want het verdraegt geene menge¬ling.
Het had Marie is het flesken, gestelt in eenén pot water, die over het vuer staet, zoodaenig dat het flesken , vastgemaekt zynde , den grond vau den pot niet raekt.
C ^7 \
Gy kont, volgens begeirte, eeue grootere koeveelheyd Couleur maeken.
No. 7.
MANIERE OM HET BLAUW TE MAEKEN.
Doet in eenen schoonen nieuwen aerden kom vier oneen van het alderbeste prnyssiseh Blauw, giet ’er geest van rookende Zee-zout op , tot dat hy boven zwemt: dezen geest doet het pruyssisch Blauw koken en maekt ’er als eenen deeg van. Laet dezen deeg alzoo vier¬en twintig ueren staen trekken • giet ’er dan water by, wel onder een roerende, en doet het in eene flessche, die gy wel toestopt, om te bewaeren tot uw gebruyk. Met vier oneen Blauw kont gy twee pinten Couleur maeken. Dit Blauw is zeer donker; gy kont het verblee- ken naer uwe begeirte, met’er Gomme-water van Adragant by te mengelen; want het kan geene andere Gomme verdraegen , als het moet opgedikt worden om mede te schilderen,
N°. 8.
MANIERE OM KLAER GROEN
TE MAEKEN.
Doet in eene flessche een half pond spaenscli Groen ( Vert-de-gris) en een vierendeel van den besten Wynsteen, beyde in poeder ge¬stampt; giet’er twee pinten Rivier- of Regen¬water op; stopt de flessche, en roert-ze wel om , twee mael dags , ten tyde van acht dagen, en passeert dit groen water alsdan door grys
(58)
papier, of door eenen alambik , in eene andere flessche , die gy stopt en bewaert tot uw ge- bruyk. Gy neemt dan de helft van dit groen water en de helft van het Citroen geel n 3.4, en gy hebt een schoon klaer Groen. Om ’er mede te schilderen, verdikt gy het met arabi- sche Gorame,
N°. 9.
MANIERE OM VELD-GROEN
TE MAE KEN.
Neemt eene pinte Citroen-geei n 0.4, en mengelt ’er by van het Blauw n 0.7, tot dat gy oordeelt dat het Groen donker genoeg is volgens uwe begeirte.
Gy kont op deze wyze zoo vele soorten van Groen maeken als het u lust, met arabische Gomme opdikkende om ’er mede te schilderen.
N°. 10.
Met deze vyf Couleuren, te weten, Rood, Violet, Geel, Blauw en Groen, kont gy alle beduukelyke Couleuren maeken die de Natuer kan voordbrengeu. Ik zal ’er u eenige voor¬beelden van geven, om u den weg te toonen.
Met te mengelen het Rood n 3, 1 met het Violet n°. 3, volgens de grootere of kleyn- dere hoeveelheyd van het een of ’t ander Cou¬leur, maekt gy alle soorten van Purper en Cramoisi.
Met te mengelen een weynig Rood n 0, r met het Citroen»geel n3. 4, maekt gy alle soorten van Oranje-, Grenade-, Goud-bloem- enz. Couleuren,
MeJ
(59)
Met te mengelen het Rood n®. i met hefi Groen n®. 9, maekt gy alle soorten van Hout« couleuren , voor tronken van Boornen enz.
Met te mengelen het Citroen-geel n 0. 4 met het zuyver Violet n°. 3, zult gy hebben een uytmuntende Bistre-couleur : voegt ’er by van het Goud-geel n 0, 5 , gy zult hebben een goud-couleurig Bistre Voegt 'er by van het Groen n 0. 9, gy zult hebben een zeer don¬ker en Fluweel-bistre.
Met te mengelen het Rood n 0 . 2 met het Citroen geel n 0 . 4 , zult gy hebben het Cou¬leur van den Dageraed : voegt ’er by een weyr nig van het Blauw n 0. 7 , gy zult een zeer schoon bruyn Hout-couleur hebben.
Met te mengelen het Goud geel n®. 5 met het Violet n°, 3, zult gy alle soorten van Aerde - couleuren maeken, waer over gy u zult verwonderen,
Slypt een weynig witte Ceruse met zuyver Gomme-water, en mengelt een weynig van dit Ceruse-water met het Rood n 0 . 1, gy zult een wonderlyk schoon Couleur hebben.
Mengelt een weynig van dit Ceruse - water ” met het Rood n 0 . 2 , gy zult een uytmuntend&
Cramoisi - couleur hebben.
Mengelt een weynig van dit Ceruse-water zonder Gomme met het Blauwn 7, gy zult een Hemels-blauw hebben dat u zal verheugen.
Mengelt een weynig van dit Ceruse - water, gegomt zynde, met eene mengeling van het Rood nc. i en het Citroen-geel n°, 4, gy
" H
(6o)
zult een oneyndig getal van Vleesch-couleuren maeken, enz. enz. enz.
N. R. Met meest alle deze Couleuren kan men ook schryven opZyde, Francyn, Hoorn, Papier enz., wel oplettende dat men het Cou¬leur met de Gomme niet te dik maeke , op dat het in den strael der penne niet blyvc hangen; ook niet te dun, mids het alsda» zoude vloeyen.